هرچندسلطنت ناصرالدين شاه و جنبه هاي گوناگون آن موضوع پژوهشهاي بسيار بوده و كتب متعددي در باره آن به رشته تحرير درآمده، ولي تاكنون زندگينامه شخص وي به طور اخص نوشته نشده است. هدف دكتر عباس امانت از تدوين و نگارش اين كتاب ارائهي يك بيوگرافي سياسي به سبك سنتي نيست، بلكه بررسي جنبه هاي خصوصي زندگاني ناصرالدين شاه است. آن گونه كه خود وي بيان مي كند، قصد عمده بررسي شخصيت شاه و عهد و زمانه او است تا حدود اختيارات و نقش خاص وي در امور سياسي و اجتماعي، در آستانه گذار ايران به سوي مدرنيته و تجدد، روشن شود. در واقع، اين كتاب را بايد اولين تأليف به سبك مُدرن وجامع از زندگاني و عهد يكي از سلاطين وسياستمداران ايران محسوب كرد. دكتر امانت، در اين اثر، علاوه براين كه اطلاعات جديدي درباره شخص شاه و اطرافيان وي به دست مي دهد، به تفصيل به بحث درباره آمال، اهداف، سياست ها، آمال و خلقيات وي مي پردازد. همچنين ضمن اشاره به روابط وي با وزرايش تأثير تحوّل شخصيت شاه بر سياست داخلي و خارجي ايران را نيز بررسي مي كند.
امانت با عهد ناصري عميقاً آشنا است و درباره مسائل گوناگون آن دوره از جمله حركت بابي ها، مسائل اقتصادي، زندگي زنان حرم و حرم سرا، زندگي رجال و شاهزادگان تحقيقاتي ارزنده كرده. وي از اسناد متعدد چاپ شده و چاپ نشده بايگاني هاي وزارت خارجه انگلستان و مجلس نمايندگان ايالات متحده آمريكا بهره اي گسترده و شايسته برده و تنها از بايگاني هاي روسيه، محتملاً به سبب عدم دسترسي به آن ها، استفاده نكرده است.
فهرست:
اين كتاب در9 فصل و يك مقدّمه مفصّل تدوين شده است و زندگاني ناصرالدين شاه را تا پايان 25 سال اول سلطنت او در برمي گيرد. امانت براين باور است كه همه عوامل و عناصر كليدي و مهم سلطنت دراين دوره شكل گرفته و در بقيه ايام سلطنت، به همان منوال برقرار بوده است. اوبه تزلزل تاج وتخت، مسأله جانشيني ناصرالدين ميرزا، اغتشاش ها و قيام هاي مكرّر و همچنين شرايط قشون و ديوانخانه، غفلت از صرفه جويي، ركود اقتصادي، خيانت و فساد و تفرقه و توطئه هاي درباريان اشاره مي كند. روابطه ايران با روس و انگليس نيز از حيطه بررسي نويسنده بيرون نمانده و سياست متجاوزانه و دخالت جويانه دو دولت بزرگ نسبت به ايران، به خصوص بين سال هاي 1852 و 1857م مورد بررسي قرار گرفته است. در اين زمينه ها امانت درباره مسئله توازن قدرت، چه در ميان نيروهاي داخلي و چه خارجي، نحوه نفوذ عقايد جديد به ايران، ضعف ها و موفقيت هاي شاه، و افزايش تنفّر عمومي نسبت به او به بحث پرداخته است.
