فقه و زندگى 3
برابرى ديه
(زن و مرد، مسلمان و غير مسلمان)
برگرفته از نظريات فقهى مرجع عاليقدر
حضرت آية الله العظمى صانعى مدظله العالى
تدوين: مؤسسه فرهنگى فقه الثقلين
مقدمه
امروزه يكى از دغدغه هاى جدى فقيهان متعهد و آگاه به زمان، خلوص و كارآمدى فقه اسلامى است; از يك سو بايد مراقب بود كه فقه از چهارچوب قواعد اجتهادى و منابع وحيانى خارج نگردد و از سوى ديگر، استنباط ها و برداشت ها به گونه اى نباشند كه ناتوانى فقه را براى اداره زندگى آدمى به نمايش گذارند.
به حق، مى توان گفت كه يافتن راه وسط و درست، همچون صراط مستقيم، از مو باريك تر و از شمشير برنده تر است. گروهى، به افراط، جانب خلوص را گرفته، به اجراپذيرى و كارآمدى آرا و برداشت ها توجهى ندارند و هرگاه فتوا و رأيى زمينه اجرا نيابد، مردم را به بى اعتنايى نسبت به دين متهم مى سازند و گروهى ديگر، تنها به كارآمدى فقه، آن هم در حد افراط و خوشايند همه فرقه ها و نحله ها مى انديشند و تا بدانجا پيش مى روند كه فقه را از حد قوانين وضعى نيز كم تر مى انگارند.
حق، آن است كه هر دو راه، ناصواب است; هم بايد به خلوص و قداست فقه انديشيد و جايگاه و مرتبت معنوى و وحيانى آن را منظور داشت و هم به كارآمدى و اجراپذيرى ديدگاه ها و برداشت ها توجه كرد. مگر نه اين است كه خداوندْ دين را براى انسان فرو فرستاد، همان گونه كه جهان را براى او آفريد:
(الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الاَْرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَآءَ بِنَـآءً);[1]
همان ]خدايى[ كه زمين را براى شما فرش ]گسترده[، و آسمان را بنايى ]افراشته[ قرار داد.
(هُوَ الَّذِى خَلَقَ لَكُم مَّا فِى الاَْرْضِ جَمِيعًا);[2]
او آن كسى است كه آنچه در زمين است، همه را براى شما آفريد.
(وَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِى السَّمَـوَ تِ وَ مَا فِى الاَْرْضِ);[3]
و آنچه را در آسمان ها و آنچه را در زمين است، به سود شما رام كرد.
(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ);[4]
ماه رمضان ]همان ماه[ است كه در آن، قرآن براى هدايت مردم فرو فرستاده شده است.
(شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِى نُوحًا);[5]
از ]احكام[ دين، آنچه را كه به نوح سفارش كرد، براى شما تشريع نمود.
و مگر نه آن است كه انسان ها بر فطرت خداجويى و ديندارى آفريده شده اند، و مگر نه آن است كه اگر خير كثير بر جهان تكوين و تشريع حاكم نباشد، نظام احسن زير سؤال خواهد رفت و حكمتِ خلقت و آفرينش خدشه دار خواهد شد.
پس نمى توان هميشه مردم را به بى دينى و بى اعتنايى به دين متهم ساخت، بلكه مى توان از چگونگى تعامل مردم با يك رأى فقهى، خللى را در مراحل استنباط كشف كرد ، و فقيه آگاه و هوشيار، در چنين مواردى، با تجديد نظر در مراحل استنباط خود، به تلاش و تكاپوى بيشتر در منابع و مصادر رو مى كند .
مجموعه «فقه و زندگى» فلسفه حيات خويش را دغدغه خلوص و كارآمدى فقه مى داند و در تلاش است تا با حفظ اصالت و واقع نگرى، به موضوعات ، مسائل و پرسش هاى نوين بپردازد.
اينك، سومين دفتر از اين مجموعه، با عنوان برابرى ديه (زن و مرد، مسلمان و غير مسلمان) تقديم صاحب نظران مى گردد; بدان اميد كه راهى را براى مباحثات جدى و جديد فقهى بگشايد.
والحمدلله
فهرست:
» مقدمه
» درآمد
» فصل يكم: برابرى ديه(زن و مرد، مسلمان و غير مسلمان)
» يكم. روايات تشريع ديه
» دوم. اصول و قواعد كلى اسلامى
» فصل دوم: نقد و بررسى ديدگاه نابرابرى ديه زن و مرد
» يكم . روايات
» دسته نخست، روايات نابرابرى ديه زن و مرد با دلالت مطابقى
» روايت اول
» روايت دوم
» روايت سوم
» روايت چهارم و پنجم
» دسته دوم، روايات نابرابرى ديه زن و مرد با دلالت التزامى
» دسته سوم، روايات نابرابرى قصاص اعضاى زن و مرد پس از رسيدن به يك سوم
» نقد و بررسى كلى
» دوم . اجماع
» سوم. وجوه استحسانى
» نتيجه
» فصل سوم: نقد و بررسى ديدگاه نابرابرى ديه مسلمان و غيرمسلمان
» مستند رأى مشهور
» نقد و بررسى روايت هاى هشت گانه
» طايفه اول: ديه ذمى هشتصد درهم
» طايفه دوم: ديه اهل كتاب چهارهزار درهم
» طايفه سوم: ديه يهودى، مسيحى و زرتشتى برابر با ديه مسلمان
» طايفه چهارم: ديه ذمى برابر با ديه مسلمان
» جمع ميان روايات
» نتيجه
» كتابنامه
