در يك تعريف كلي «زبان معيار» نوعي از يك زبان است كه همه افراد يك جامعه آن را به عنوان الگويي معتبر در زبان پذيرفته‌اند.
معيارسازي نيز مراحلي است كه يك زبان براي آنكه به عنوان «معيار» انتخاب شود طي مي‌كند.
در فصل اول اين كتاب با عنوان «تنوع و دگرگوني زباني» به موارد مختلفي از جمله تنوع زباني بر حسب كاربر زبان، زبان بر حسب بافت اجتماعي كه در آن به كار مي‌رود، دگرگوني و تحول زباني، انواع و ساز و كار فرآيند آن پرداخته مي‌شود.
در اين فصل شناخت بيشتر و بهتر «تنوع» و «دگرگوني» از آن جهت اهميت دارد كه معيارسازي زبان در شكل سخت‌گيرانه خود قصد دارد مانعي بر سر راه آن‌ها ايجاد كند يا دست كم آن دو را تحت كنترل درآورد.
فصل بعدي با عنوان «زبان معيار» به ويژگي‌ها، نقش‌ها و نيز ارتباط آن با ساير گونه‌هاي زبان مي‌پردازد.
در آغاز اين فصل تعاريف مختلفي از «زبان معيار» از دانشمندان اين حوزه نقل مي‌شود.
آنچه كه از تعاريف گاروين، ماتيو، فيسولد، يحيي مدرسي و علي‌اشرف صادقي به دست مي‌آيد نكاتي است كه مؤلف از آن‌ها براي تعريف جديد خود استفاده مي‌كند.
در ادامه اين فصل مؤلف به ارتباط زبان معيار با گويش، زبان ملي، زبان رسمي، مليت و ساير گونه‌هاي زبان مي‌پردازد و نقش‌ها و كاركردها، خصوصيات و گستره كاربرد آن را به بحث و چالش مي‌كشاند.
در اين فصل همچنين نگرش مردم به زبان معيار از نظر خواننده مي‌گذرد و گونه‌هاي مختلف زبان معيار اعم از علمي، رسانه‌اي، اداري و ادبي بررسي مي‌شوند.
فصل بعدي «معيارسازي زبان» است.
در اين فصل رويكردهاي متفاوتي كه زبان‌شناسان در تعريف معيارسازي زبان ارائه مي‌دهند به تفصيل بيان مي‌شود.
انواع معيارسازي اعم از برنامه‌ريزي شده و برنامه‌ريزي نشده، علل، انگيزه‌ها و اهداف معيارسازي، گرايش‌ها، جهت‌گيري‌ها و نقش رسانه‌ها در معيارسازي، مراحل معيارسازي شامل مرحله انتخاب هنجارهاي معيار، مرحله بسط و گسترش نقش‌ها و كاركردهاي معيار، مرحله تدوين و تثبيت معيار، مرحله پذيرش معيار و مرحله حفظ معيار بررسي مي‌شود.
در فصل «معيارسازي زبان فارسي از آغاز تا دوره مشروطه» مؤلف با تكيه بر اصولي كه در فصول پيشين آورده است و با داده‌هاي پراكنده‌اي كه از تاريخ زبان فارسي در اختيار داشته است، روند معيارسازي را بررسي مي‌كند.
ابتدا وضعيت زبان‌هاي ايراني در سه قرن اول هجري مورد بررسي قرار گرفته است.
كم‌كم زبان عربي، زبان پهلوي را در اين سه قرن كنار زد و با تشكيل حكومت طاهريان و حكومت‌هاي صفاريان و سامانيان زباني كه دري يا فارسي دري خوانده مي‌شد «زبان معيار» نام گرفت.
زمان انتخاب اين زبان به عنوان زبان معيار هنگامي است كه نخستين شعر رسمي به اين زبان سروده شد و نخستين آثار نثر بوجود آمد.
در ادامه به گسترش نقش و كاركرد فارسي دري به ويژه به عنوان زبان علم، زبان ادبي، زبان ديواني و درباري پرداخته مي‌شود و مؤلف به انواع زبان به كار گرفته شده در فرهنگ‌نويسي و دستورنويسي نيز اشاره مي‌كند.
فصل «معيارسازي زبان فارسي در دوره مشروطه و پس از آن» بخش پاياني كتاب است.
در آغاز مؤلف به تغييرات سياسي، فرهنگي و اجتماعي مرتبط با زبان اشاره مي‌كند و مفهوم جديدي از مليت و «زبان فارسي» را با تكيه بر فعاليت‌هاي سازمان يافته براي معيارسازي زبان در فرهنگستان ايران، فرهنگستان زبان ايران و فرهنگستان زبان و ادب فارسي ارائه مي‌كند.
گسترش نقش و كاركرد فارسي، تدوين و تثبيت آن، گرايش‌هاي زباني مرتبط با معيارسازي زبان و مقايسه معيارسازي پيش و پس از مشروطه و به ويژه گونه‌هاي معيار فارسي اعم از علمي، ادبي، رسانه‌اي و اداري و حكومتي مباحث ديگري هستند كه در اين فصل به آن‌ها پرداخته مي‌شود.
كتاب «زبان فارسي معيار» را انتشارات هرمس در 378 صفحه با شمارگان 3000 نسخه و قيمت 4500 تومان منتشر كرده است.

خبرگزاری فارس