كتاب «جست‌وجوي هويت در نقاشي معاصر ايران» در آغاز از نگارگري، نقاشي سنتي ايران ياد مي‌كند و علاقه نقاشان ايراني به جهان تخيل و تمثيل‌گون را مشخص مي‌كند.
مرتضي گودرزي، مؤلف كتاب در فصل «دنياي مثالي نقاشي ايراني» مشخصه‌هايي از نگارگري را بر مي‌شمرد.
وي از داريوش شايگان نقل مي‌كند: اگر طبق نظر رودلف اتو، هنر مقدس غرب براي بيان تجلي غيبي، دو طريق مستقيم تاريكي و سكوت را يافته است كه به كمك سايه‌روشن غروب‌گاهي زير گنبدهاي بلند گوتيك حالت شكوه هيبت‌انگيز به وجود مي‌آورد، هنر ايراني همين حالت را، يعني نمود بي بود را، به صورت مظاهر حيات تجليات ازلي بيان مي‌كند.
مؤلف در بخش بعدي كتاب، نقاشي قهوه‌خانه‌اي را از ديگر منابع نقاشي معاصر مي‌داند. وي اين شيوه را در زمره نقاشي عاميانه ايراني به حساب مي‌آورد.
در اين بخش به ويژگي‌هاي اين گونه از نقاشي اشاره مي‌شود و عوامل پديد آمدن و گسترش نقاشي قهوه‌خانه‌اي به تفصيل بررسي مي‌شود.در پايان اين بخش مؤلف نقاشي قهوه‌خانه‌اي را به سبب آنكه حاصل جستن راهي براي ورود به عالم آشنا بود، مورد توجه نقاشان مدرنيست معاصر مي‌داند.
وي معتقد است اين نقاشان كه در پي يافتن هويتي ملي براي آثار خود بودند، به نقاشي قهوه‌خانه‌اي روي خوش نشان دادند.
گودرزي تأسيس دانشكده هنرهاي زيبا، در دهه 20 را سرآغاز تحول و تغيير بنيادي در نقاشي معاصر ايران معرفي مي‌كند؛ دانشكده‌اي كه ميان نقاشي ايران و نقاشي رايج جهان ارتباطي ناگسستني ايجاد كرد. تا جايي كه در دهه 30 و 40 نقاشان كشور به دلايل مختلف تصميم گرفتند خود را از سنت‌ها برهانند و با آموختن ويژگي‌هاي نقاشي مدرن، اين قالب جديد را بپذيرند.
گودرزي برخي از اين دلايل را در ارتباط بيشتر ايران با كشورهاي غربي، مسافرت تعدادي از هنرمندان و دانشجويان ايراني به اروپا براي تحصيل، بازديد از موزه‌ها و نمايشگاه‌ها، توجه بيشتر و دائم برخي مطبوعات به هنر مدرن و فعاليت‌هاي پيگير انجمن‌هاي فرهنگي كشورهاي خارجي در ايران مي‌داند.
دو بخش بعدي با عنوان مشترك جست‌وجوي هويت آمده‌اند.
به گفته گودرزي، «ايرانيزه» كردن نقاشي يا ايجاد مكتبي ملي و ايراني براي نقاشان، به صورت يك مسأله جدي اهميت يافت.
وي به افرادي همچون ناصر اويسي اشاره مي‌كند. اويسي با استفاده از ترفندهاي كوبيسمي به تغيير شكل در نقاشي‌هاي دوره قاجار دست زد.
گودرزي در ادامه اين بخش به هنرمندان ديگري از جمله ژازه طباطبايي، پرويز تناولي و ويژگي‌هاي آثارشان پرداخته است.
در ادامه «جست‌وجوي هويت»، جست‌وجو از طريق موضوع و مضمون به نقاشان دهه 30 كه آغازگران اين نگاه هستند، اشاره مي‌شود.
مؤلف مي‌گويد: نقاشان علاقه‌مند و متأثر از هويت سنتي و قومي به اشكال گوناگون، از جمله انتخاب مضامين ايراني رو به اين هدف داشتند.
به گفته وي، بسياري از آنان آثار باستاني ايران، معماري و عناصر و اشيايي را كه هويتي ايراني دارند نظير افسانه‌هاي كهن ايراني، مراسم جشن و عزاداري و حتي چهره بازارهاي ايراني مايه خلق آثار خويش قرار دادند.
در اين كتاب، فصلي نيز به «گروه سقاخانه» اختصاص يافته است.
تعدادي از نقاشان جست‌وجوگر دهه 40 با تأثير از سقاخانه‌ها و اجزاي آن گروهي تشكيل دادند كه از آن‌ها به عنوان جريان، گروه و مكتب «سقاخانه» ياد مي‌شود.
اين گروه مي‌خواستند نشان دهند با به كارگرفتن هنر عاميانه و مذهبي به سرچشمه‌اي دست يابند كه امكان هر تركيب نو در هنرهاي تجسمي را به آن‌ها بدهد.
در بخش بعدي كتاب، گودرزي به حضور خط در قلمرو نقاشي معاصر مي‌پردازد. وي استفاده از خط و خوشنويسي را از ديگر جلوه‌هاي هويت‌گرايي هنرمند نقاش معاصر ايراني مي‌داند.
بررسي نقاشي بعد از انقلاب اسلامي، موضوع بخش بعدي كتاب است.
در اين بخش با اشاره به نمايشگاهي كه در ماه‌هاي آغازين پيروزي انقلاب در حسينيه ارشاد برگزار شد، چگونگي شكل‌گيري مركزي به نام «حوزه انديشه و هنر اسلامي» و بعد از آن «نقاشان انقلاب» مرور مي‌شود.
وارد كردن محتوا و تعهد ديني و اجتماعي در هنر مهم‌ترين بينش نقاشان انقلاب از نظر مؤلف به شمار مي‌رود.
در بخش پاياني كتاب با عنوان «رجوع به خويشتن»، فعاليت نقاشاني كه تلاش كردند تا هنر و هويت فرهنگي خود را در غوغاي تأثير و حضور فرهنگ بيگانه حفظ كنند، مرور مي‌شود.
گودرزي در اين بخش تأثير برخي از نويسندگان و متفكران ايراني بر جوانان را بر مي‌شمرد. شكل‌گيري و فعاليت‌هاي «نگارخانه هنر ايران» كه به همت جمعي از نقاشان تشكيل شد، در اين بخش از نظر مؤلف دور نمي‌ماند.
كتاب «جست‌وجوي هويت در نقاشي معاصر ايران» در هر بخش به تصاويري از نقاشي‌هاي نقاشان ايران زمين مزين شده است.
اين كتاب را انتشارات علمي و فرهنگي در 261 صفحه با شمارگان 2000 نسخه منتشر كرده است.