كتاب «داستايفسكي؛ آثار و افكار» قصد ندارد از داستايفسكي فيلسوفي بسازد با نظريه خاص، اما قصد دارد كه نشان دهد داستايفسكي متفكر بزرگي بوده كه داعيه تدريس فلسفه نداشته است.
آنچه اين نويسنده روسي به آن علاقه داشته دقت و تعمق در واقعيت انسان‌هاست، حتي اگر رفتار آن‌ها ناسالم يا غيرموجه باشد.
كريم مجتهدي كه پيش از اين بيشتر به عنوان مؤلف كتاب‌هاي فلسفي شناخته مي‌شد تا منتقد آثار ادبي، در اين كتاب علاوه بر آنكه به زندگي پر فراز و نشيب فيودور داستايفسكي مي‌پردازد بخش مفصلي را نيز به رمان‌ها و قهرمان‌هاي اين نويسنده اختصاص داده است.
داستايفسكي با نويسندگان همعصر خود در جامعه روس تفاوتي داشته كه وي را از آن‌ها متمايز مي‌كند. وي فقط آن چيزي را كه براي اثبات نظر اصلي خود لازم مي‌دانسته مورد مشاهده قرار نداده، بلكه حول و حوش هر امر واقع به جهات مختلف و بسيار گسترده به جستجو پرداخته و سعي كرده از ظظاهر به باطن آن نفوذ كند.
به نوشته كريم مجتهدي، در دوره‌هاي متأخر تعهد داستايفسكي در مقام نويسندگي را بيشتر با ژان پل سارتر مي‌توان مقايسه كرد، ولي داستايفسكي مانند سارتر فيلسوفي با نظريه انتزاعي خاص نيست كه رمان متعهد هم نوشته باشد.
از سوي ديگر اگرچه داستايفسكي در مورد مسائل انساني و روحيات پيچيده او متفكر بزرگي است و حتي در مسائل فرهنگي، افكار اصيل و قابل تأملي را بيان مي‌كند ولي وي را به معناي اخص كلمه فيلسوف نمي‌توان خواند.
مجتهدي در بخشي از كتابش نوشته است: «شايد رمان‌نويسي نزد داستايفسكي تا حدودي بر اساس نوعي خودآزاري صورت مي‌گرفت و او خويشتنِ خود را مانند آزمايشگاهي تلقي مي‌كرد و حاضر بود سلامت جسم و روحش را به خطر بيندازد تا كار نويسندگي را به وجه احسن انجام دهد و از رضايتي كه از اين رهگذر برايش حاصل مي‌شد برخوردار شود.
از اين جهت به نظر مي‌رسد برخلاف فيلسوفان كه به هر طريق صرفاً معلم و مدرس بوده‌اند او نمي‌خواهد چيزي به ما تعليم دهد و باز برخلاف تصور رايج، الزاماً نويسنده‌اي نبوده كه فقط به سبب خوانندگان خود به وجود آمده و واقعيت پيدا كرده باشد.»
كتاب «داستايفسكي؛ آثار و افكار» را انتشارات هرمس در 248 صفحه با شمارگان 3 هزار نسخه و قيمت 2800 تومان منتشر كرده است.