کتاب :: درباره كتاب «لبخند بي لهجه» اثري از فيروزه دوما(جزايري)
درباره كتاب «لبخند بي لهجه» اثري از فيروزه دوما(جزايري)
22 آذر 1389
كتاب «لبخند بي لهجه» اثري از فيروزه دوما(جزايري) به حساب مي‌آيد كه غلامرضا امامي ترجمه آن را بر عهده داشته است. اين كتاب انعكاسي از نگاه جذاب و طنزآميز نويسنده به زندگي در ايران و آمريكاست كه باورهاي مشترك را با وجود ديواري كه مرزها ايجاد كرده‌اند، يادآور مي‌شود._
اين كتاب در 30 بخش با عناويني طنز آميز مي‌كوشد كوچكترين مسايلي كه در زندگي با آن موجه‌ايم را در شمار نادرترين پديده‌هايي جلوه دهد كه ممكن است تكراري نداشته باشند و با استفاده از الفاظي ساده، رنگ خاكستري را از چهره تكراري برخي روزهاي عمر بردارند.
تجارب كوچك نويسنده در خلال شرح گذر سال‌هاي عمرش و خلق تصاوير زيبا از خلال توصيف‌هاي ساده، خواننده را به دنبال كردن ماجرا ترغيب مي‌كند. نويسنده اثر با بازگشت به گذشته كه در ايران زندگي مي‌كرد، با استفاده از عناصر خيال، دوران كودكي خود را رقم مي‌زند و در حين اين جريان، داستاني وقايع اجتماعي و وضعيت مردم، زندگي شهرنشيني و مصائب آن را توصيف مي‌كند.
به عنوان نمونه، وي در بخشي از خاطرات كودكي‌اش، متوجه مي‌شودكه به اين دليل از گردگيري خانه لذت مي‌برد كه آن را نبرد خوبي و بدي مي‌داند و معتقد است، كارگران خانه به خوبي تمامي زواياي خانه را نمي‌گردند تا غبار را به طور كامل از بين ببرند!
وي مي‌كوشد تا در خلال بيان داستان زندگي خود، درس‌هايي را به ساكنان شهرها به ويژه شهرهاي بزرگ يادآور شود كه لازمه همزيستي مسالمت آميزند.
نويسنده در جريان رشد خود، نحوه آشنايي‌اش با برخي از اتفاق‌هاي زندگي نظير دوري، غربت، دوستي‌هاي جديد، از دست دادن عزيزان، نگرش‌هايي كه درباره رفتار با كودكان متداول بودند و ... را تشريح مي‌كند.
او نكات ظريفي را درباره رفتار با كودكان و دريافت‌هاي آنها در دوران‌هاي مختلف زندگي يادآور مي‌شود كه بزرگتران فراموش كرده‌اند كه روزي خودشان هم در اين دوره زندگي مي‌كردند. او از اين طريق مسايلي را در برخورد با كودكان يادآوري مي‌كند كه مي‌توانند در سنين بزرگسالي تاثيرات فراواني در نحوه برخورد و تفكر آنها داشته باشد.
استفاده از كلمات طنزآميز متن اين كتاب، خواننده را به طور ضمني با برخي رفتارهاي ناشايست اجتماعي كه در قالب فرهنگ درمي‌آيند، آشنا مي‌كند؛ رفتارهايي مانند دورغ‌گفتن، غيبت، بدگويي و كنجكاوي‌هاي بيش از حد كه در اغلب تغييرات زندگي اجتماعي نظير مراسم ازدواج، ورود فردي جديد به دايره ارتباطات قبلي، تغيير مكان، خريد وسايل جديد و ... رخ مي‌دهند.
فيروزه دوما همچنين با تبيين برخي از شرايطي كه خودمان ايجاد كرده‌ايم، در قالب كودكي كه از بيرون به اوضاع مي‌نگرد، برخي از سياهي‌هاي را كه مي‌توانند رنگي ديگر به خود گيرند، تداعي مي‌كند و مي‌كوشد پيچيدگي‌هاي روابط و تعاملات انساني را ساده‌تر كند.
نحوه مواجهه با شرايط و رخدادهايي كه در طول زندگي هر فرد ممكن است بارها تكرار شوند، از جمله آموزه‌هاي غير مستقيمي است كه خاطرات نويسنده اثر به آن توجه دارد. تعارف كردن، يكي ديگر از ويژگي‌هاي ايرانيان است كه در اين كتاب به آن اشاره مي‌شود و نوع برخوردي كه ميهمان دربرابر تعارفات ميزابان دارند، بخش‌هايي از اين كتاب را رقم مي‌زنند.
همچنين تبيين شرايط اجتماعي و نحوه زندگي مردم ايران در سال‌هاي گذشته متني است كه در سراسر خاطرات نويسنده ـ البته در زماني كه در ايران زندگي مي‌كند ـ جريان دارد. فرهنگ ايراني، غذاها، مواد خوراكي خاص و بومي، دايره ارتباطات اجتماعي، مناسبت‌هاي ايراني و مذهبي از جمله داشته‌هاي ارزشمندي‌اند كه هنگام خروج نويسنده اين كتاب از ايران و زندگي در غرب، براي او ارزش دو چنداني پيدا مي‌كنند. مواد غذايي مانند زعفران و ليمو اماني كه مواد اصلي تهيه برخي از غذاهاي بومي ايراني‌اند، در برخي از شرايط جزء گنجينه‌هاي او به شمار مي‌آيند. او اين نگاه را در بستري از طنز به مخاطب خود القا مي‌كند.
با مطالعه اين اثر و افزايش سن جزايري، به رشد قلمي او و نگاه ژرفي كه به مسايل پيدا مي‌كند، پي‌مي‌بريم. همچنين پرش از برخي مسايل و تند شدن لحن نويسنده در صفحاتي از كتاب، دوران بلوغ و برخي سركشي‌هاي اين دوره را ناخواسته به مخاطب القا مي‌كند.
دوري از وطن و دلتنگي‌هايي ناشي از عدم درك ديگران به ويژه در مناسبت‌هاي مهم، از ديگر نكاتي‌اند كه اين مسافر ايراني را رنج مي‌دهند. او مُدگرايي و برخي از چشم و هم چشمي‌هايي كه در ميان عده‌اي ريشه رفتاري دوانده است، دستمايه‌اي براي طنز اجتماعي خود قرار داده و لباس گرم‌كن مخمل سرمه‌اي رنگ پدرش را كه در عرض يك هفته، خريداري از نمونه‌هاي مشابه آن، سريع‌تر از بيماري آنفلوآنزا در ميان فاميل همه‌گير مي‌شود، از نمادهاي اين اخلاق مقايسه‌اي مي‌داند!
او شرايط دشوار كاري، رقابت و بي‌رحمي دنياي كار و فرصت‌ها را در مقايسه با ثبات نسبي كه در ايران تجربه كرده است، از عواملي مي‌داند كه ذهن او را درگير مي‌كند. تاثير رسانه‌ها و پيامدهاي حذف برخي از آنها در زندگي از جمله مواردي است كه نويسنده با برخي از تحليل‌هاي روان‌شناسانه خود اشاره جالبي در خلال آن به دوري از توده‌اي شدن رسانه‌اي مي‌كند و يادآور مي‌شود كه بدون اين كه تحت تاثير برخي از اين رسانه‌ها مانند تلويزيون قرار بگيريم، مي‌توانيم زندگي بهتري داشته باشيم.
دستاوردهايي كه نويسنده اين كتاب از تجارب خود در اختيار خواننده مي‌گذارد، صميميتي ناشناخته ميان او و مخاطب ايجاد مي‌كند، نوعي صميميت مادرانه يا دلسورانه كه تنها اعضاي يك خانواده مي‌توانند نسبت به هم داشته باشند و براي يكديگر ابراز نگراني كنند.
تلاشي كه نسل جوان امروز براي رفتن به آن سوي آبها دارد و با خاكستري ديدن دنياي خود، رفتن به آن سو را پا گذاشتن در دنياي آرزوها و رنگ‌ها مي‌بيند، با خواندن اين كتاب تا حدي تعديل خواهد شد، چرا كه در ميانه اين سطرها در مي‌يابيم كار سخت در شرايط دشواري كه هر لحظه بيم از دست دادن آن را داريم، پررنگ‌ترين احساسي است كه در آن سوي آبها مي‌توان داشت!
بيماري، سالخورگي و ضعف، اميد، رشد، تغيير، تكامل و فرارفتن از پله‌هاي زمان، عواملي‌اند كه در هر جاي دنيا آنها را تجربه خواهيم كرد. نوع نگريستن به دنيا، مسايل پيراموني و وضعيتي كه در آن قرار داريم، مهمترين درسي است كه از ميان خاطرات دوما به آن دست مي‌يابيم.
فلش‌بك‌هايي به دوران خوش گذشته كه ديگر تكرار نخواهند شد، از ويژگي‌هاي قلم اين نويسنده‌اند. او براي فضاسازي بهتر و ورود مناسب به شرايط كنوني خود در بزرگسالي، به صفحاتي از خاطرات دوران كودكي و مسافرت‌هاي مكرر خودش اشاره دارد تا زمينه مساعد ورود به مطالب جديد و تجاربي كه كسب كرده را فراهم كند.
دوگانگي فرهنگي به دليل اين كه جزايري سال‌هاي زيادي از عمر خود را در آمريكا به سر برده است، در برخي ديگر از آثار او نيز به چشم مي‌خورد، با وجود آن كه او مي‌كوشد پلي دوسويه براي معرفي فرهنگ ايراني و مردم ايران براي معرفي به جهان باشد و دنياي آمريكا را نيز براي ايرانيان ترسيم كند، اما در برخي از مطالبش اين‌گونه احساس مي‌شود كه تا حدي احساسات خارجي بر قلم او غلبه دارد.
از سوي ديگر، برخي از صفحات با قلم خشك نويسنده و احساست وي در آن برهه زماني رقم مي‌خورند. با اين وجود، روند داستان و انتخاب عناوين جالب توجه نظير هشت روز هفته، غذاي مورد علاقه من، رضا و سكينه نشسته رو درخت، يك تعطيلات متفاوت، آقاي سيب زميني، من و ماندلا، آخرين غذا در پاريس، مامان، يك ميمون در بالكن است!، يك خريد به ياد ماندني و ... خواننده را به ادامه مطالعه متاب ترغيب مي‌كند.
مقايسه جالبي كه ميان فرهنگ ايراني و آمريكايي انجام مي‌شود، نظير خوردن كله پاچه در برابر دسرهاي فرنگي و آدابي كه آنها در مراسم و عروسي‌هايشان دارند، در مقايسه با رسوم و آدابي كه ما به آن پاي‌بنديم، از ديگر مطالب جالب توجه اين كتاب است.
نخستين چاپ كتاب «لبخند بي لهجه» را انتشارات هرمس با ترجمه غلامرضا امامي در شمارگان 1500 نسخه، 222 صفحه و بهاي 40000 ريال منتشر كرد.
