خسرو ناقد در جدیدترین كتاب خود با مجموعه‌ای از گفتارهای گوناگون به ستایش از فرهنگ گفتوگو برخاسته است. كتاب تازه ناقد با عنوان «
در ستایش گفتوگو» كه به تازگی توسط
انتشارات جهان كتاب منتشر شده، دربرگیرنده یك پیشگفتار و نوزده گفتار است كه در سه بخشِ فرهنگ، ادبیات و جامعه تنظیم شده است
كتاب با پیشگفتاری با عنوان "در ستایش فرهنگ گفتوگو" آغاز می‌شود و نویسنده در همان آغاز تأكید می‌كند كه "هیچ اصلی بالاتر از آمادگی انسان‌ها برای گفتوگو نیست؛ گفتوگو با «دیگری» به‌عنوان موجودی تاریخی. با پذیرش گفتوگو، خواه ناخواه، پذیرفته‌ایم كه تمام حقیقت در نزد ما نیست، بلكه دیگری نیز بخشی از حقیقت را می‌تواند در اختیار داشته باشد. حقیقت مِلكِ طِلق ما نیست و ما یگانه خزانه‌دار حقیقت نیستیم. بنابراین با آغاز گفتوگو، اصل مطلق‌گرایی درهم می‌شكند و آن همانا شك به اعتقاد مسلم به حقانیت خود است".
با آن كه گفتارهای این مجموعه هركدام موضوع و ساختاری مستقل دارند، ولی از انسجام درونی و نگرش یگانه‌ای برخورداند كه آن‌ها را به هم پیوند داده است؛ موزائیك‌هایی رنگارنگ كه همه دركنار هم، تابلو ستایش‌آمیز فرهنگ گفتوگو را شكل می‌دهند.
ناقد در پیشگفتار كتاب می‌نویسد: "گفتارهایی را كه در این دفتر فراهم آورده‌ام، حاصل دیدار سال‌های دور و نزدیك من با «دیگری» است؛ حاصل گفتوگو و نشست و برخاست با مردمان سرزمین‌هایی است كه من بیش از سه دهه است در میانشان روزگار می‌گذرانم، با فرهنگ و ادبیات آنان آشنایم و گذشته و امروزشان را می‌شناسم و از جامعه و آداب و رسوم‌شان شناخت دارم".
در نخستین گفتار كتاب با عنوان «سفر رویایی گوته به مشرق‌زمین» دارد، از سفر معنوی یوهان وُلفگانگ گوته، شاعر و نویسنده نامدار آلمانی به مشرق‌زمین سخن رفته است. گوته در «دیوان شرقی- غربی» خود كه خسرو ناقد آن را محل تلاقی فرهنگ و ادبیات شرق و غرب، و دیدار و گفتوگوی آن‌ها می‌داند، به ستایش از شاعران و نویسندگان بزرگ فارسی‌زبان پرداخته است.
«صندلی‌های سنگی شهر وایمار» عنوان یكی از گفتارهای كتاب است. این صندلی‌های سنگی كه در سال ۲۰۰۰ میلادی در پشتیبانی از طرح «گفتوگوی تمدن‌ها» و در مخالفت با نظریة ستیزه‌جویانة «برخورد تمدن‌ها» توسط هنرمند تندیس‌ساز آلمانی ساخته و در شهر وایمار آلمان پرده‌برداری شد، نمادی است از گفتوگوی فرهنگ‌های شرق و غرب. دو صندلی تراشیده از سنگ خارا و بر فرشی سنگی كه كه همگان را به نشستن و گفت‌وشنود دعوت می‌كند.
در متن پشت جلد كتاب می‌خوانیم:
" اگر روزی روزگاری گذارتان به آلمان افتاد، حتماً سری هم به‌شهر وایمار در شرق این كشور بزنید. از شهرهای بسیار زیبا و تاریخی اروپاست. البته نه به بزرگی و عظمت اَبرشهرهایی چون برلین، پاریس یا لندن؛ اما فرهنگ‌شهر آلمان است. حتی چند سال پیش از این، یونسكو این شهر را به‌عنوان «نخستین فرهنگ‌شهر اروپا» برگزید. وایمار شهر كلاسیك‌های آلمان است، شهر ولفگانگ گوته و فریدریش شیلر؛ شهر فرانتس لیست است؛ آن‌جا كه نیچه جان سپرد و جمهوری وایمار پا گرفت.
در وایمار سراغ پارك شهر را بگیرید. از پارك شهر تا «میدان بتهوون» راه چندانی نیست؛ یكی از میدان‌های زیبای شهر است. در گوشة میدان بتهوون دو صندلی سنگی بزرگ به چشم می‌خورد كه روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند. یكی رو به شرق دارد و یكی رو به غرب. هر دو صندلی را از یك قطعه سنگ خارا تراشیده‌اند؛ از یك جنس با رگه‌هایی از بلور نیلگون. جلوتر بروید! صندلی‌ها خالی است و شما را به نشستن و نظاره كردن دعوت می‌كند. نگاه كنید! درست در میان فرش خارا، میان دو صندلی، غزلی از حافظ نقش بسته است، با خط زیبای نستعلیق؛ و در دو سوی فرش دو قطعه شعر از گوته به‌چشم می‌خورد به‌زبان آلمانی. گویی كه این دو بزرگ، دور از اغیار در این گوشه از جهان به گفتوگو نشسته‌اند. میزبان گوته است كه در وایمار ساكن است و میهمان حافظ".
نویسنده در یكی از گفتارها با عنوان «اقبالِ شیمل» از دلبستگی آنه‌ماری شیمل، اسلام‌شناس فقید آلمانی، به آرا و افكار اقبال لاهوری سخن می‌گوید و در مقاله‌ای پژوهشی با عنوان «شاهنامه در آلمان» از ترجمه‌های گوناگون شاهنامه فردوسی به زبان آلمانی می‌نویسد. مبحثی نیز به جنبه‌های گوناگون مطالعات ایران‌شناسی در سرزمین‌های آلمانی‌زبان اختصاص یافته است.
ناقد در گفتارهای دیگر كتاب، با طرح آرا و افكار و شرح گوشه‌هایی از زندگی شخصیت‌هایی اجتماعی و فرهنگی از كشورهای شرقی و غربی، بحثِ گفتوگو میان فرهنگ‌ها را گسترش داده و از دریافت‌های گوناگون اندیشه‌مندان معاصر از دیانت اسلام می‌گوید. گفتار «ترجمه‌ای شاعرانه از قرآن» از دیگر مطالب كتاب است. نویسنده، افزون بر اینها، در گفتاری به نقد و بررسی ترجمه‌هایی كه از شعر شاعران معاصر ایران به زبان آلمانی انجام شده است می‌پردازد.
در آخرین گفتار كتاب، نویسنده با طرح این پرسش كه آیا برخورد خشونت‌آمیز تمدن‌ها تنها راهی است كه پیش روی جهان متكثر امروز قرار دارد و آیا این راه سرانجام به جنگ و ستیز منتهی می‌شود؟ به نقد گرایش‌های خشونت‌گرایانه در دنیای امروز پرداخته است. ناقد بر این باور است كه اگر گسترش «فرهنگ گفتوگو» و ایجاد زمینه مناسب برای رفع تمام اختلاف‌های ملی و بین‌المللی از راه گفتوگو ممكن نگردد، قرن بیست و یكم نیز همانند قرن پیشین كه با دو جنگ جهانی و ده‌ها جنگ خونبار و صدها درگیری خشونت‌آمیز پایان گرفت، با خطر جنگ و ستیز و برخوردهای خشونت‌بار در عرصه‌های داخلی و خارجی روبه‌رو خواهد شد. او بر گسترش «فرهنگ گفتوگو» به مثابه «پادزهر» خشونت‌گرایی در عرصة ملی و بین‌المللی تأكید می‌كند.
كتاب «در ستایش گفتوگو» در ۳۰۰ صفحه و در قطع رقعی به بهای ۶۰۰۰ تومان توسط انتشارات جهان كتاب منتشر شده است.
