در اين كتاب مسائل و مباحث مربوط به ايران در محدوده زماني بين سالهاي 1326 تا 1369 (1947 -1989) بررسي مي شود. در واقع به طور مشخص از بحران آذربايجان و مساله خروج نيروهاي بلشويكي از ايران تا پايان جنگ سرد و فروپاشي ديوار برلين و اتحاد جماهير شوروي اين قضايا مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد.
مولفان در آغاز كتاب به توضيح مفهوم ژئوپلتيك و عوامل ثابت و متغيير موثر بر آن پرداخته‌اند: «در ژئوپلتيك كه معني لغوي آن سياست زمين است نقش عوامل محيطي جغرافيايي در سياست بررسي مي‌شود».
اكبر عباسي نوذري و مهدي گلجان عوامل ثابت موثر بر ژئوپلتيك را موقعيت جغرافيايي، فضا، وسعت خاك، وضع توپوگرافي و شكل كشورها و عوامل متغيير موثر بر آن را جمعيت و منابع طبيعي معرفي كرده اند. و هر يك را به صورتي جداگانه تعريف كرده اند.
جنگ سرد و مراحل مختلف آن، ريشه ها و خصوصيات آن در فصل ديگري از كتاب آمده است.
نظام دو قطبي و مشخصات آن و نيز نظريه هاي معروف در خصوص علل آغاز جنگ بخش ديگري از فصل دوم را تشكيل داده اند.
نظريه ابرقدرت‌ها در مورد عوامل آغاز جنگ اينچنين عنوان شده است: اين نظريه را در دهه 1960 م / 1339 ش چيني‌ها اشاعه دادند. اين گروه مسئوليت را متوجه دو قدرت بزرگ دانسته و معتقد بودند كه شوروي و آمريكا، با هم دنيا را تابعي از منابع و منافع مشترك و اختلافات باقيمانده خود كرده‌اند.
فصول سوم، چهارم، پنجم و ششم اين كتاب به موقعيت ايران در مراحل مختلف جنگ سرد مي‌پردازد.
در اين فصول دكترين ترومن و آيزنهاور و تاثير اين نظريات بر ايران آمده است.
همچنين علل گرايش ايران به غرب، سياست‌هاي خصمانه اتحاد جماهير شوروي و فعاليت حزب توده عنوان مي‌شود و نقش حمايتي امريكا از ايران و دلايل آن مرور مي‌شود.
علل شكل گيري دكترين نيكسون و تاثيرات آن بر سياست خارجي ايران، همچنين مناسبات سياسي، و اقتصادي ايران و آمريكا در فصل ايران و مرحله سوم و چهارم جنگ سرد بررسي شده است.
در فصل ششم كه با نام «ايران در مرحله جديد جنگ سرد» آمده است تفاوت‌هاي اين مرحله جديد با مراحل قبلي اشغال افغانستان، واكنش‌هاي امريكا و شوروي در قبال جنگ ايران و عراق و نيز اوپك و سياست‌هاي نفتي ايران در دهه‌هاي 70 و 80 ميلادي، به بحث گذارده شده است.
گلجان و عباسي در فصل پاياني كتاب به بررسي جايگاه استراتژيك ايران پس از جنگ سرد مي‌پردازند و نتيجه مي‌گيرند كه:
جمهوري اسلامي با پايان يافتن جنگ سرد و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و با وجود دشمني امريكا با ايران و تحريم همه جانبه او، توانست بسياري از كشورها و ملت‌هاي اسلامي و تحت ستم را با خود همسو كند و ايفاگر نقش بيشتري در سطح بين‌المللي باشد.
كتاب «ژئوپلتيك ايران در دوران جنگ سرد» را مؤسسه انتشارات امير كبير در 183 صفحه، با شمارگان 2هزار نسخه و به قيمت 2300 تومان منتشر كرده است.

 

 

خبرگزاری فارس