تصحيح مقدمه و واژه‌نامه اين كتاب از شهاب‌الدين خرمشاهي است.
خواجه عبدالله انصاري در ماه شعبان سال 396 هجري قمري در كهندز هرات متولد شد. وي در علم حديث و تفسير تعليم ديد و چنان كه از خود وي نقل شده است از 9 سالگي شعر سرود.
وي نخستين كسي است كه اثر منثور مسجع دارد.
نثر مسجع در ايران از آغاز پديد آمدن نثر دري وجود داشت وليكن اين شيوه منحصر به خطبه‌هاي كتاب و يا ترجمه بعضي كلمات قصار بود.
از ملك‌الشعراي بهار نقل شده است: اسجاعي كه خواجه عبدالله آورده است نوعي است از شعر، زيرا عبارت او بيشتر قرينه‌هايي است مزدوج و مرصع و مسجع كه گاهي به تقليد ترانه‌هاي هشت هجايي و قافيه‌دار عهد ساساني سه لختي است. گاهي به همان موازنه و ازدواج قناعت مي‌كند و از سجع به آهنگ اكتفا مي‌كند. گاهي براي آوردن سجع، رسم عبارت فارسي را بر هم مي‌زند و به شيوه عربي افعال را بر مسند و مسنداليه يا فاعل و مفعول مقدم مي‌سازد. گاهي سجع‌هاي پي در پي مي‌آورد و اين سجع‌ها در قديم بيشتر مرسوم بوده است و رفته رفته كم شده و به دو يا سه مسجع اكتفا شده است.»
خواجه عبدالله نخستين كسي است كه در ميان نثر به مناسبت موضوع، شعر مي‌آورد.
سجع خواجه، در عصر خود تقليد نشده است. سخنان وي در بعضي موارد شعري منثور و يا نثري موزون است. همچنين در آثار وي آثار لهجه هروي در جاي جاي گفتارش ديده مي‌شود.
بعضي از واژه‌هايي كه خواجه به كار برده است هم‌اكنون در زبان محاوره فارسي زبانان افغانستان، زنده و مورد استفاده است.
شيخ ابوالحسن خرقاني براي خواجه عبدالله احترام و اكرام بسياري قائل بود چنانكه در ملاقاتي كه با وي داشت گفت: با من مناظره مكن كه تو عالمي و من جاهلم.
مريدان شيخ خرقاني وقتي سخن او را مي‌شنوند به خواجه عبدالله انصاري مي‌گويند: سي سال است كه با وي هستيم هرگز نديديم كسي را چنان تعظيم كند كه تو را و چنان نيكو داشت كه تو را.
از آثار تاليفي خواجه عبدالله در زبان عربي مي‌توان به «منازل السائرين»، «اربعين في‌الحديث»، «ذم‌الكلام»، «علل المقامات» و «كتاب القدريه» اشاره كرد.
همچنين رسايل فارسي وي «چهل و دو فصل» كه در حكايت مشايخ است، «صد ميدان»، «محبت‌نامه»، «رساله زاد العارفين» و «رساله سوال دل از جان» هستند.
خواجه عبدالله كه ملقب به شيخ‌الاسلام بود، در سال 481 هجري قمري در گازرگاه در نزديك هرات از دنيا رفت.
مناجات‌نامه خواجه عبدالله انصاري، در اصل كتاب مستقلي نيست بلكه از تفسير شاگرد خواجه، رشيدالدين ابوالفضل ميبدي بر «كشف الاسرار وعده‌الابرار» كه براساس تفسير استادش فراهم شده، فراهم آمده است.
كتاب «مناجات نامه خواجه عبدالله انصاري» را انتشارات دوستان در 170 صفحه، با شمارگان 4400 نسخه و به قيمت 4000 تومان منتشر كرده است.

 

خبرگزاری فارس