محمد باغباني

چگونه صد فيلم در هاليوود ساختم و هرگز پشيزي از دست ندادم

راجر كورمن
ترجمه؛ مريم اميني
چاپ اول ؛ 1385
قيمت ؛ 3500 تومان



- مي دوني هيچكاك چه جوري فيلم مي سازه، مگه نه؟ همه نماها رو از قبل مي دونه، همه چيز رو مي نويسه، كاملاً آماده اس. مي دوني هاوكس چه جوري فيلم مي سازه. مگه نه؟ هيچ چيز نمي نويسه، برنامه ريزي نمي كنه، سر صحنه بازنويسي مي كنه.

- درسته

- خب، براي اين فيلم (هدف ها) ازت مي خوام هيچكاك باشي.

(بخشي از صحبت هاي راجر كورمن با پيتر باگدانوويچ، قبل از شروع فيلمبرداري فيلم هدف ها به كارگرداني باگدانوويچ و تهيه كنندگي گورمن)

اين گفت وگوي خواندني و جذاب، تنها بخشي از كتاب «چگونه صد فيلم در هاليوود ساختم و هرگز پشيزي از دست ندادم» است كه هم در ساختار كلي و هم در ترجمه اين اثر، اين جذابيت كاملاً وجود دارد. كتاب چگونه صد فيلم... نوشته خود كورمن است و آنهايي كه كتاب بي بديل با آخرين نفس هايم، نوشته لوئيس بونوئل فقيد را مطالعه كردند (كه معمولاً همه بيش از يك بار خوانده اند) به خوبي مي توانند ارزش و جنس كتاب نوشته يك كارگردان طناز و دقيق چون راجر كورمن را بدانند.

آنهايي كه راجر كورمن و سينمايش را مي شناسند شايد از اين گفته بديهي كمي رنجور شوند اما از آنجايي كه بحث ما بيشتر بر سر كتاب است و نه فيلم ها، بد نيست يك بار ديگر در اينجا تكرار كنم كه راجر كورمن (و در مرحله بعد جان كاساوتيس) سلطان سينماي مستقل و فيلم هاي رده ب سينماي امريكا، هاليوود، است و تاثيري كه او بر سينما امريكاي بعد از دهه 60 گذاشته اصلاً و به هيچ وجه قابل چشم پوشي نيست. اكثر فيلم هايي كه كورمن ساخته يا تهيه كرده، با بودجه هاي بسيار كم و مدت زمان بسيار كوتاهي توليد شده اند كه حتي براي برخي از آنها مي توان ركوردهايي را ثبت كرد و نكته مهم اينكه خيلي از اين فيلم ها هم آثار باارزشي هستند و هم جريان و نوع سبك و زيبايي شناسي متفاوتي را باب كردند.

از سمتي ديگر خيلي از نام هاي معتبر و مشهور حال حاضر هاليوود و به طور كلي تاريخ سينما، به نوعي كار خود را با كورمن آغاز كرده اند. فرانسيس فورد كاپولا، مارتين اسكورسيزي، جك نيكلسون، پيتر باگدانوويچ، ران هاوارد، جاناتان دمي، جيمز كامرون، جاناتان كاپلان، جك هيل، پيتر فوندا، دنيس هاپر و حتي طبق روايت هايي رابرت دونيرو، تنها بخشي از نام هايي هستند كه به نوعي حيات سينمايي شان را مديون كورمن هستند و مي توان گفت كورمن كاشف همه آنها بوده است.

شخصاً كتاب را به طور كاملاً تصادفي در يكي از فروشگاه هاي شهر كتاب پيدا كردم و به همه آنهايي كه با سينماي كورمن آشنايي دارند يا ندارند ولي به سينما علاقه دارند (البته نه به قول امير پوريا، سينمادوستان كافي شاپي)، مطالعه اين كتاب را توصيه مي كنم. قبل از اينكه به كتاب و كورمن بيشتر بپردازيم، اجازه دهيد اين را هم بگويم كه به احتمال زياد كتاب را به سختي پيدا خواهيد كرد و همين جا بايد اين پيشنهاد را بدهم كه اين كتاب با سر و شكلي جذاب تر و با در نظر گرفتن جزئيات مربوط به چنين آثاري دوباره چاپ شود و بايد مطمئن بود كه فروش قابل توجهي هم خواهد كرد.بخصوص عكس روي جلد آنقدر بد است كه احتمالاً كسي به آن توجه نخواهد كرد. از آنجايي كه شيوه نگرش فيلم وابسته به خاطرات است و روايت هاي كورمن كاملاً جنبه داستاني پيدا كرده و مترجم هم به خوبي لحن و اين ساختار را حفظ كرده، حتي آنهايي كه سينماي كورمن و به نوعي سينماي رده ب وExploitation Movies را نمي شناسند هم به راحتي مجذوب اين كتاب خواهند شد و بدون ترديد اين نوع سينما را جدي تر دنبال خواهند كرد. اصطلاح Exploitation Movies در اين كتاب به فيلم هاي بهره گيرانه ترجمه شده كه اصولاً براي اين اصطلاح ترجمه مناسبي به فارسي نمي توان يافت. بهترين توضيح در مورد اين فيلم ها را پيتر باگدانوويچ داده است؛ فيلم هايي كه قبل از اينكه كسي بفهمد چقدر بد بوده اند به روي پرده مي رفتند، كلي پول به جيب مي زدند و فلنگ را مي بستند؛ روشي از فيلمسازي كه كورمن استاد استفاده از آن بود و جالب اينكه خيلي از اين آثار اكنون از كلاسيك هاي تاريخ سينما هستند. خود كورمن حد اعلا و ممتاز اين نوع فيلمسازي را بعداً در آرواره هاي كوسه (استيون اسپيلبرگ) ديد و گفت اين دقيقاً همان كاري است كه او سعي داشته انجام دهد و اسپيلبرگ و رفقايش (جرج لوكاس) هم استعداد و سواد اين كار را دارند و هم پولش را. آرواره هاي كوسه و جنگ ستارگان واقعاً از همان فيلم هاي رده «ب» يي هستند كه كورمن آنها را پايه گذاري كرده بود و در يك كلام هاليوود دهه 70 بيشتر از هر چيزي تحت تاثير سينماي هنري اروپا و تفكرات و آثار راجر كورمن توانست خود را احيا كند، به خصوص كه خيلي از اين احياكنندگان، شاگردان كورمن بوده اند. فيلم مستند پنج ستاره گاوهاي خشمگين و ايزي رايدر، به خوبي درباره اين تحولات صحبت كرده و بارها و بارها به نقش راجر كورمن و شاگردانش اشاره داشته است.

خود كورمن در فصل چهارم كتابش، به خوبي درباره Exploitation Movies توضيحاتي داده؛ اين گونه فيلم ها اكثراً با بهره گيري از مقادير زيادي اكشن، مسائل مورد علاقه جوانان و احياناً يك نوع ترفند عجيب درباره هر موضوعي ساخته مي شدند و آنها غالباً از موضوعات روز الهام مي گرفتند. جالب اينكه همين فيلم ها به شكلي پرهزينه تر مورد علاقه و توجه استوديوها قرار گرفت و كلي سود برايشان به همراه داشت.

كتاب با مقدمه يي از كورمن آغاز مي شود و كورمن فصل به فصل در مورد زندگي شخصي و سينمايي اش توضيح مي دهد. از اينكه در كودكي چه ها كرده، چي خوانده، تا اينكه نظرش درباره هنر سينما چيست و چگونه در هاليوود بيش از صد فيلم ساخت بدون اينكه پشيزي از دست بدهد. از جايي به بعد در هر فصل در مورد دو يا سه فيلم (با توجه به سال ساخت) توضيحاتي داده مي شود. از آنجايي كه كتاب مذكور، فاقد فهرستي از عناوين است، پيدا كردن برخي مطالب در مورد برخي فيلم ها كمي سخت است.(به اميد انتشار نسخه يي تازه از اين كتاب واقعاً خاص) اين نكته يي است كه بايد بدان توجه شود، به خصوص آنهايي كه فيلم ها را ديده اند و مي خواهند مستقيماً مباحث خاص آن فيلم را مرور كنند، دچار مشكل مي شوند. در هر جاي اين كتاب هر گاه صحبت از شخصيت هاي خاصي شده، آنها نيز مطالبي را متذكر شده اند كه به احتمال فراوان بخش «با همكاري جيم جروم» به همين موضوع مربوط مي شود. جك نيكلسون، فرانسيس فورد كاپولا و خيلي هاي ديگر در مورد كورمن و فيلم هايش خاطرات و نظرات جالبي را متذكر شده اند كه جذابيت هاي كتاب را چندبرابر كرده است و باز متصور شدن فهرستي از اين نظرات و خاطرات مي تواند به انسجام كار مطالعه كتاب كمك كند. مثلاً در جايي كاپولا گفته؛ راجر مرا با هفته يي نود دلار به عنوان دستيارش استخدام كرد. خيلي افتخار مي كرد كه برنده جايزه گلدوين براي او كار مي كند. البته من حاضر بودم حتي بدون دستمزد و فقط در مقابل غذايي كه گاه به آن نياز داشتم، برايش كار كنم. يا مثلاً در جايي اسكورسيزي مي گويد؛ در دانشگاه نيويورك فقط توت فرنگي هاي وحشي را ياد مي گرفتيد. فرشته هاي وحشي را سالن هاي سينما به من آموزش داد. در سراسر دانشگاه معابد كوچكي (سالن هاي سينما) براي پرستش برگمان وجود داشت. من فيلم هاي برگمان را فوق العاده دوست دارم اما اين فيلم هاي كورمن بود كه در آن عشرتكده هاي عجيب (سالن هاي سينماي مخصوص فيلم هاي ب) در سراسر نيويورك به ما آموزش داد. از اين خاطرات و نوشته هايي بدين شكل جذاب و دوست داشتني در اين كتاب كه هفده فصل دارد، فراوان است و هر كدام به تنهايي عالمي دارند.

كورمن تاكنون بيش از 380 فيلم را تهيه كرده و حدود 60 فيلم ساخته. در برخي فيلم ها بازي كرده و فيلم هاي زيادي درباره او ساخته شده است. «پسري از خارج از اين دنيا» و «سلطان ب ها؛ زندگي مستقل راجر كورمن» از جمله فيلم هايي درباره اين فيلمساز مستقل هستند كه به زودي آماده نمايش مي شوند.

به هر حال در مورد كورمن و خاص بودن او و سينمايش هر چه بگوييم هم كم و هم به نوعي تكراري است.

آنچه در اينجا بيشترين اهميت را پيدا مي كند، صحبت درباره اين كتاب باارزش سينمايي است كه اگر مجدداً با سروشكلي ممتاز عرضه شود، مطمئن باشيد در هر نظرسنجي جزء بهترين ها قرار خواهد گرفت و علاقه مندان دقيق سينما، مانند كتابچه يي مقدس و خواندني لحظه يي آن را از خود دور نخواهند ساخت. به خصوص اگر با سينماي مورد بحث در كتاب چندان آشنايي نداشته باشيد و هاليوود دهه هاي 60 و 70 را به خوبي نشناسيد، با مطالعه اين كتاب مي توانيد مطمئن باشيد كه خيلي چيزها مي دانيد و فهميده ايد كه ديگران نمي دانند و اصلاً از آن خبر ندارند. در اين كتاب تقريباً درباره خيلي از فيلم هاي آن دو دهه صحبت و نكات جالبي بازگو مي شود. از اينك آخرالزمان گرفته تا كافكا و محاكمه اورسن ولز. در مورد خيلي از چهره هاي سرشناس آن بازه زماني نكات جالبي براي خواندن وجود دارد و بعضاً اشخاصي چون وينسنت پرايس هم خاطرات و نكات جالبي را تعريف مي كنند. خلاصه اينكه سرتاسر كتاب خواندني و جذاب است و جهان متفاوت و به شدت شخصي فيلمسازي را معرفي مي كند كه تنها يك چيز برايش مهم بوده؛ سينما. البته خود كورمن معتقد است فيلم هاي او مانند خيلي از آثار سينماي امريكا 50 درصد هنر هستند و 50 درصد تجارت. خوب با گذشت زمان، اين داوري مي تواند متذكر شود كه آن 50 درصد هنري، حالا كه بحث سود و اكران هاي موفق در ميان نيست، توانسته به 100درصد برسد و اين كتاب به خوبي مي تواند اين بخش از تاريخ و تاثيراتش را توضيح دهد؛ اينكه 50 درصد هنر، چگونه به 100درصد هنر تغيير ماهيت مي دهد.

روزنامه اعتماد

درخواست کتاب	راهنماي خريد	سبد خريد	چاپ صفحه	ارسال به دوست