«سامانيان و غزنويان» عنوان كتابي است كه توسط محمدرضا ناجي به رشته تحرير درآمده و به كوشش انتشارات ققنوس منتشر شده است.\

 سلسله سامانیان از نخستین سلسله‌های ایرانی پس از اسلام و سلسله غزنویان، نخستین سلسله غیرایرانی حاكم بر این سرزمین در همان دوران است. مولف در این كتاب به شرح جغرافیای سیاسی، دیوان‌سالاری، وضع اجتماعی، زندگی اقتصادی و چگونگی معماری، هنر، دین‌ها و فرقه‌ها در دوران حاكمیت این دو سلسله می‌پردازد.

در بخشي از كتاب آمده است: سامانیان خاندانی ایرانی بودند كه یك چند به عنوان والیان دست نشانده طاهریان (205-259 ق) در شهرهایی از خراسان و ماوراء‌النهر حكومت كردند. در سال 287 قمري، امیراسماعیل سامانی درپی پیروزی بر عمرو بن لیث صفاری دولت مستقل سامانیان را در بخارا بنیاد نهاد. این دولت تا 389 قمري به حیات خود ادامه داد. سامانیان در این مدت افزون بر سراسر خراسان و ماوراءالنهر، در زمان اقتدار خود، بر ولایات گرگان، طبرستان و ری تا حدود اصفهان، سیستان و كرمان نیز سلطه داشتند و 9 تن از آنان به امارات رسیدند. 

در بخش ديگري از اين كتاب آمده است: اگرچه برخی نویسندگان سامان را جد سامانیان خوانده‌اند، اما ظاهرا (سامان خدا) لقب حكمرانان ده سامان بوده است. ده سامان، خاستگاه سامان خدا، را جزو بلخ یا از نواحی سمرقند یا ترمذ دانسته‌اند. 

بیش‌تر نویسندگان نسب سامان خدا را به بهرام چوبین، سردار بزرگ ساسانیان و برخی به بهرام گور، پادشاه ساسانی رسانده‌اند.

نگاهي گذرا به سلسله سامانيان، دولت بخارا، جغرافياي سياسي قلمرو سامانيان، دستگاه اداري، وضعيت اجتماعي، زندگي اقتصادي، معماري و هنر، دين‌ها و فرقه‌ها، آموزش و پرورش و علوم رايج در روزگار سامانيان، از جمله بخش‌هاي سامانيان كتاب است.

نگاهي گذرا به سلسله غزنويان، دولت غزنويان، قلمرو غزنويان و روابط آنان با دولت‌هاي همسايه، ديوان‌سالاري، وضع اجتماعي، وضع اقتصادي، هنر و معماري، مذاهب و فرق، آموزش و پرورش و دانش‌ها و علوم، از جمله بخش‌هاي غزنويان كتاب است.

منابع و مآخذ، معرفي كتاب‌هايي براي مطالعه بيشتر و نمايه، پايان‌بخش اين كتاب تاريخي است.

چاپ نخست كتاب «سامانيان و غزنويان» با شمارگان 2200 نسخه و بهاي 25000 ريال از سوي انتشارات ققنوس منتشر شده است.