نويسنده در كتاب «تاريخ صفويه» دوران صفويه را به عنوان يكي از نقاط عطف در جاده پر پيچ و خم ايران زمين، بررسي كرده است: از آغاز تشكيل اين سلسله تا سراشيبي زوال آن.
گرچه شاهان سلسله صفوي به زبان تركي تكلم ميكردند، اما پژوهشگران و مورخان آنها را رهبراني ايراني به شمار ميآورند. شاه اسماعيل اول، بنيانگذار اين سلسله با رسمي كردن مذهب شيعه در ايران در وهله نخست به هماوردجويي در برابر تركمنها پرداخت و از سوي ديگر راهكارهايي را براي مقابله با قدرت تحميلي امپراتوري عثماني سني مذهب يافت. او توانست يك امپراتوري شيعه مذهب يكپارچهاي بسازد. شاه اسماعيل اول در حال پايهريزي ايراني يكپارچه بود كه تحت لواي آيين رسمي تشيع معناي تاريخي تازهاي پيدا كرد. در اين كتاب با نيم نگاهي به گذشته، نسب واقعي صفويان از ميان اسناد محققانه تاريخي بيرون كشيده ميشود و به تلاشهاي آنها در اصل و نسبسازي براي خود اشاره ميشود. احوال و كرامات شيخ صفيالدين اردبيلي به عنوان جد خاندان صفوي از نظر مؤلف دور نميماند. فراهم شدن تشكيل سلسله صفوي و حضور ناخداوار شاه اسماعيل در سكان اين كشتي نوپا در حالي تحليل ميشود كه نويسنده روايتهايي را از مورخان ايراندوست در وصف شاه اسماعيل نقل ميكند. او در هر صورت به قدرت رسيدن اين سرسلسله صفويان را آغاز روندي تازه در تاريخ ايران محسوب ميكند و در ذكر درجات اهميت اين سلسله كوتاهي نميكند. دوران آشفتگي و سر درگمي سلسله صفوي با شكست آنها در جنگ چالدران آغاز ميشود. پس از مرگ شاه اسماعيل، جانشينان او توانايي ترميم شكاف عميق بدنه قدرت صفوي را نداشتند. اين شكاف اختلاف تاريخي ميان طوايف قزلباش بود كه از زمان شاه اسماعيل آغاز شده بود. مؤلف به وقايع تاريخي دوران شاه طهماسب و شخصيت او، شاه اسماعيل دوم و جانشين او سلطان محمد خدابنده با نگاهي مورخانه مينگرد. موقعيت زنان در عصر صفوي در سايه قدرت ظاهري پادشاه مبحثي است كه به صورت موجز آمده است. به قدرت رسيدن عباسميرزا به عنوان چهرهاي نامدار فراتر از يك تصادف تاريخي بلكه در واقع واكنشي منطقي به هرج و مرج زاييده دوران پادشاه قبلي است. اقتدار شاه عباس صفوي در اين كتاب از لا به لاي صفحات تاريخ به اختصار نشان داده ميشود. اصفهان، پايتخت شاه عباس در زمان پادشاهي او با بناي چهارسوها و منارههايش ارزشي ابدي يافت. هنرهاي اين دوران نيز به همراه توافقات و تفاهمات بينالمللي در اين كتاب آمده است. فروپاشي اين سلسله با رسيدن قدرت به سلطان حسين آغاز ميشود. به نظر مؤلف اين آخرين شاه رسالت داشت قدرت صفويه را به افغانان بسپارد. كتاب «تاريخ صفويه» را نسيم خليلي تأليف كرده است و انتشارات ققنوس آن را در 134 صفحه به صورت مصور با شمارگان 3000 نسخه به قيمت 3500 تومان منتشر كرده است.
خبرگزاری فارس
|