|
 كتاب «چهل كتاب: معرفي توصيفي چهل داستان دفاع مقدس» تأليف پرويز شيشه‌گران به داستان‌هايي كه جنگ ايران و عراق زمينه اصلي‌شان را تشكيل مي‌دهد، مي‌پردازد.
مؤلف در آغاز كتاب به شكل‌گيري جرياني به نام داستان‌ها و داستان‌پردازان جنگ اشاره مي‌كند.
شيشه‌گران، نويسندگان جنگ هشت ساله ايران و عراق را به سه گروه تقسيم مي‌كند. نويسندگاني كه از نزديك شاهد جنگ و اتفاقات آن بودند، بعضي كه زير فشار موشك‌هاي دشمن جنگ را درك كردند و تعداد كمتري كه با بررسي خاطرات مربوط به جنگ سعي مي‌كردند مزه واقعي و تلخ آن را بچشند.
وي جنگ‌هاي داخلي كشورها و نيز جنگ‌هاي جهاني را انگيزه خلق بسياري از اشعار، رمان‌ها و داستان‌هاي كوتاه و بلند معرفي مي‌كند و از ميان عناصر داستاني در ادبيات داستاني معاصر اروپا، جنگ را داراي نمود خاصي مي‌داند. آنچنان كه تولستوي در آثار خود از جنگ‌هاي روسيه و فرانسه مي‌گويد و همنيگوي از جنگ‌هاي بزرگ جهاني و نبردهاي كوچك اسپانيا.
وي جنگ هشت ساله ايران را داراي مختصاتي مي‌داند كه آن ويژگي‌ها، امكانات بيشتري را براي خلق آثار داستاني در اختيار نويسندگان مي‌گذارد.
اين ويژگي تجهيز عراق به عنوان آغازگر اين جنگ با پيشرفته‌ترين سلاح‌ها و ابزار كشتار جمعي بود كه به نظر مؤلف، نويسندگان ايراني از اين فرصت استفاده چنداني نكردند و آثار خلق شده در زمره بزرگ‌ترين آثار ادبي جهان قرار نگرفت.
او در اين كتاب به معرفي توصيفي چهل داستان مي‌پردازد؛ داستان‌هايي كه بستر اصلي آن‌ها جنگ ايران و عراق است.
شيشه‌گران، در بخش «درباره نقد و توصيف داستان» معتقد است كه منتقد به هنگام نقد اثر به جستجوي وسيعي دست مي‌زند و يك يا چند مورد از موارد چهارگانه زير را مد نظر دارد: توصيف، تفسير، ارزيابي و نظريه‌پردازي درباره اثر كه گاهي برخي از منتقدين هر چهار مورد را در نقد يك اثر به كار مي‌برند.
در واقع نقد اثر ادبي به گونه‌اي نوشتن انديشمندانه و متفكرانه درباره آن است و براي گسترش فهم اثر صورت مي‌گيرد تا شناخت و ارزيابي ما را از آن دقيق‌تر و عميق‌تر سازد.
شيشه‌گران توصيف يك داستان را مقدمه نقد نمي‌داند. او توصيف يك اثر ادبي را نوشتن درباره هر آنچه به آن مربوط مي‌شود مي‌داند.
توصيف به نظر او گردآوري داده‌ها و فهرست كردن رويدادها و عناصر داستاني است كه در داستان بكار رفته است.
وي توصيف را پاسخگويي به پرسش‌هايي مانند «داستان درباره چيست؟ من چه چيزي را مي‌خوانم ؟ من واقعاً درباره اين داستان چه مي‌دانم ؟» مي‌داند و همين شيوه را براي بررسي و ارزيابي چهل داستان انتخابي‌اش برگزيده است.
از جمله آثاري كه در اين كتاب به معرفي توصيفي‌شان پرداخته شده است مي‌توان به «باغ بلور» نوشته محسن مخملباف، «پل معلق» نوشته محمدرضا بايرامي، «دل دلدادگي» نوشته شهريار مندني‌پور، «دل فولاد» نوشته منيرو رواني‌پور، «رفاقت به سبك تانك» نوشته داود اميريان، «زمستان 62» نوشته اسماعيل فصيح، «زمين سوخته» نوشته احمد محمود، «سفر به گراي 270 درجه» نوشته احمد دهقان، «شب ملخ» نوشته جواد مجابي، «كودكي‌هاي زمين» نوشته جمشيد خانيان و «نقش پنهان» نوشته محمد محمدعلي اشاره كرد.
با خواندن يادداشت‌هايي كه شيشه‌گران بر مجموعه اين چهل اثر ادبي نوشته است مي‌توان به داستان اصلي، اتفاقات فرعي و شيوه نگارش و برخورد هر نويسنده با داستان پي برد.
به عنوان مثال او در يادداشتش بر رمان «شطرنج با ماشين قيامت» نوشته حبيب احمدزاده پس از نوشتن خلاصه‌اي از داستان نوشته است: داستان به گونه‌اي طراحي شده كه انگار شطرنجي شروع مي‌شود؛ ظريف و خواندني با ماشين قيامتي كه نامش «سامبلين» است.
اما فكر اصلي «شطرنج با ماشين قيامت» در طول رمان جريان دارد. راوي ديده‌بان است.
او كه از بازي شطرنج سر در نمي‌آورد، آنجا كه يكي از شخصيت‌هاي داستان (مهندس) مي‌گويد همه‌تان مهره‌هاي سرباز صفحه شطرنج اين جنگ هستند، اين حرف در دلش اثر مي‌گذارد.
رمان به ما مي‌گويد مانده‌هاي اين جنگ همان سربازهايي هستند كه صفحه را تا به انتها رفته و تبديل به شاه مهره بازي كه وزير است، شده‌اند.
كتاب «چهل كتاب: معرفي توصيفي چهل داستان دفاع مقدس» را انتشارات گلگشت با شمارگان 2200 نسخه در 228 صفحه و قيمت 3200 تومان منتشر كرده است.
خبرگزاری فارس
| 
