كتاب «تاريخ در ترازو: تاريخ‌نگري و تاريخ‌نگاري» نوشته عبدالحسين زرين‌كوب به كوشش انتشارات اميركبير به چاپ چهاردهم رسيد. مولف در اين كتاب به دو شعبه اصلي فلسفه تاريخ يعني فلسفه نظري و فلسفه انتقادي پرداخته است.\

مؤلف طرح موضوع تاريخ را با پرسش از فايده و تعيين قلمروهاي مطالعه و ابزارهايي كه در آن به كارگرفته مي‏شود آغاز كرده و ضمن بيان ديدگاه‌هاي مختلف مورخان گوناگوني سبك‏ها و موضوعات تاريخ را تشريح مي‏كند و براي اينكار از مشهورترين وقايع تاريخي و اقوال معروف بزرگان بهره مي‏گيرد. در فصول پاياني مولف به مسايل مربوط به نقد و نقادي و شناخت منابع وارد شده و زواياي اين امر را گشوده است.

اين اثر را مي‌توان در زمره نخستين آثاري دانست كه مولف در آن به دو شعبه اصلي فلسفه تاريخ يعني فلسفه نظري و فلسفه انتقادي پرداخته است.

در اين كتاب زرين‌كوب براي يك مورخ ويژگي‌هايي ارايه كرده است، احاطه و تسلط تام بر منابع و مآخذ اصلي موضوع، اشراف و آگاهي بر حدود پيشرفت تحقيقات پيشين راجع به موضوع، قوه استنباط درست و آزادگي از سخت‌گيري و سهل‌انگاري، دقت و احتياط عالمانه در بررسي اسناد و در تحليل و تفسير معقول و منطقي آنها برخي ويژگي‌هاي مورخ است.

از منظر زرين‌كوب پرهيز از اغراض و تعصبات، اجتناب از تعجيل در قضاوت، پرهيز از سبك‌سري و خوش باوري، اجتناب از تصور پيش ساخته، پرهيز از زمان پريشي، پرهيز از خطا در نگارش از ديگر ويژگي‌هاي يك مورخ محسوب مي‌شود.

مؤلف در بخشي از كتاب به بررسي تاريخ و اسطوره مي‌پردازد و مي‌گويد: «در حقيقت، اساطير چنان با تاريخ آميختني است كه حتي در دوران تاريخ احوال كساني چون اسكندر، شارلماني، سلطان محمود گه‌گاه در روايات عامه درون هاله‌اي از اساطير فرو مي‌رود»

شناخت اساطير از تاريخ، در ادوار قبل از تاريخ البته دشوارتر است، اما قسمتي از اسباب و علل پيدايش اساطير را در ادوار تاريخ نيز مي‌توان يافت. وي در ادامه از اساطير به عنوان يك سلسه روايات ياد مي‌كند كه به عنوان سنن، حفظ و نقل مي‌شوند و مي‌گويد: «تفاوت اساطير با قصه‌هاي عادي در اين است كه راويان، آن‌ها را برخلاف قصه‌هاي عادي، راست مي‌پندارند و گويي گمان راويان قديم بر اين است كه آنچه در آن روايات هست واقعا روي داده و همين نكته است كه آن‌ها را بيشتر در مقوله روايات تاريخي وارد مي‌كند تا مقوله قصه، تمثيل يا رمز»

 

 

 

 

 

ایبنا