اثر حاضر در دو بخش به «خودباوري» و نقطه مقابل آن يعني «خود كم‌بيني» پرداخته و به تفصيل درباره آنها بحث كرده است.

بر اساس مطالب اين كتاب، يكي از اهداف تربيتي كه همواره مورد توجه مربيان بوده، توجه دادن نوجوانان و جوانان به «اعتماد به نفس» و پرورش روحيه «خودباوري» است. از اين موضوع مهم در دانش روان‌شناسي و نيز تعليم و تربيت جديد، فراوان ياد شده است. در منابع ديني از مقوله‌هايي نظير؛ عزت نفس، علو همت، پايداري، اميدواري، مناعت طبع، بي‌نيازي از مردم و درخواست نكردن از ديگران، به وفور ياد شده است كه همگي صفت برتر «اعتماد به نفس» را در وجود آدمي، پرورش مي‌دهند.

با مطالعه آيات و روايات معصومين(ع)، درمي‌يابيم كه ريشه بسياري از راهكارهاي روان‌شناسان در كسب اعتماد به نفس و شيوه‌هاي پيشنهادي آنان را مي‌توان در تعاليم حيات‌بخش اسلام و سخنان حكيمانه پيشوايان دين جست‌وجو كرد. 

نويسنده اين اثر در بخش از مقدمه كتاب آورده است: «بخشي از آن‌چه پيش‌‌روي شماست، در سال 1380 در فصلنامه وزين "با معارف اسلامي آشنا شويم" به صورت مقاله‌هايي انتشار يافت و اينك با حذف و اضافاتي تقديم مي‌گردد. اين مجموعه در دو بخش تنظيم گرديده است: 1ـ خودباوري؛ 2ـ‌ خودكم‌بيني (آفت اعتماد به نفس).»

به اعتقاد نويسنده، يكي از اهداف تربيتي كه همواره مورد توجه مربيان بوده، پرورش روحيه خودباوري و اعتماد به نفس است. واژه‌شناسي اعتماد به نفس، عبارت است از اين كه انسان به خود تكيه كند، خود را مسوول كارهاي خويش بداند، موفقيت و ناكامي را معلول افكار و اعمال خود بپندارد و به ياري ديگران چشم ندوزد. 

در بخش نخست كتاب كه با عنوان «خودباوري» آغاز مي‌شود؛ نويسنده مي‌نگارد: «بسياري از مردم تفاوت اعتماد به نفس با خودپسندي را درست تشخيص نمي‌دهند. خودباوري، يك فضيلت اخلاقي است و نبايد با نخوت و خودپسندي اشتباه شود؛ زيرا تفاوت بين واقع‌بيني و خودپسندي بسيار بارز و برجسته است. در اعتماد به نفس، تكيه بر واقعيت‌ها و تصوير منطقي از خويشتن است، در حالي كه در خودپسندي، تصويري افراطي و اغراق‌آميز به چشم مي‌خورد و هرگز تصوير ذهني با واقعيت تطبيق ندارد. بر اين ‌اساس، اسلام آن را معلول نارسايي عقل و عامل انحطاط فكر و انديشه و سد راه ترقي و كمال دانسته و به شدت محكوم كرده است.»

از ديگر مباحث اين بخش، موضوع اعتماد به نفس و توكل است. در بخشي از اين كتاب آمده است: «چه بسا تصور شود كه اعتماد به نفس با اعتماد به حق و توكل منافات دارد، در حالي كه در معناي اعتماد به نفس، نفي اتكا به خدا لحاظ نشده است؛ همچنان كه در توكل، ناديده گرفتن توانايي‌هاي فردي و ضعف نفس اخذ نشده است. انسان مومن با اين كه از سرمايه اعتماد به نفس برخوردار است، اما هرگز خود را بي‌نياز از خالق نمي‌داند، بلكه تدبير همه امور را در دست قدرت بي‌انتهاي پروردگار مي‌بيند. توكل كه ثمره مستقيم توحيد افعالي خداست، نقطه مقابل تكيه كردن بر غير است. امام صادق(ع) مي‌فرمايد: "بي‌نيازي و عزت در حركتند، هنگامي كه محل توكل را بيابند، در آنجا وطن مي‌گزينند."» 

براساس مطالب كتاب، اعتماد به نفس، برايند ارزش‌مندي دارد كه مهمترين آنها عبارتند از؛ موفقيت، پايداري در راه هدف، سلامت روان، جلب اعتماد ديگران و رشد اجتماعي. كه هرييك نيازمند توضيح جداگانه است.
 
موفقیت يكي از عوامل مهم پيشرفت علمي و كاميابي در انسان، اعتقاد به توانايي‌هاي فردي است. مطالعات روان‌شناسان بارها نشان داده كه علت اصلي توفيق اشخاص در كارها آن است كه از خود انتظار موفقيت داشته‌اند. ارسطو مي‌گويد: چيزي كه انتظارش را داشته باشيد، همان را پيدا خواهيد كرد.

يكي ديگر از آثار خودباوري، حفظ سلامت روان است. «مازلو» روان‌شناس آمريكايي مي‌گويد: «ما براي سلامت رواني خود نياز به احساس اعتماد به نفس مثبت و قوي داريم. اين امر وقتي روشن مي‌شود كه بدانيم ضعف اعتماد به نفس، عوارضي چون نگراني، بي‌ثباتي، اضطراب، بدبيني، پرخاشگري، افسردگي، خود كم‌بيني، وسواس و غيره دارد.»

استقلال، پذيرش مسووليت و آينده‌نگري، شاخص‌هايي‌ا‌ند كه روان‌شناسان براي رشد اجتماعي ذكر كرده‌اند. يكي از پايه‌هاي واقعي رشد اجتماعي، اعتماد به نفس است. ناسازگاري با محيط، نتيجه بي‌اعتمادي و ضعف نفس است.

نويسنده كتاب، نشانه‌هاي عدم اعتماد به نفس را چنين برمي‌شمرد: «ترديد و دودلي، منفي‌بافي، خيال‌بافي، ترس و عدم اطمينان، آسيب‌پذيري، خودفريبي، ظاهرسازي، خود كم‌بيني، تقليد كوركورانه و رقابت ناسالم.»

عواملي كه در ايجاد و تقويت اعتماد به نفس موثرند، خودارزش‌مندي، خودشناسي، خودپنداره مثبت، خوداتكايي، رويارويي با مشكلات، تقويت اراده، صبر و شكيبايي، كسب تجارت موفقيت آميز و تربيت صحيح والدين هستند.

«خودكم‌بيني (آفت اعتماد به نفس)» عنوان بخش دوم اين اثر است. مهمترين آفت اعتماد به نفس، خودكم‌بيني يا عقده حقارت است. در اين بخش از كتاب، نويسنده به بررسي اين موضوعات مي‌پردازد: عقده حقارت و احساس حقارت، نشانه‌هاي خودكم‌بيني، فراگير بودن احساس حقارت، جبران حقارت، آثار خودكم‌بيني، عوامل خودكم‌بيني و درمان خودكم‌بيني.

چاپ سوم كتاب «جوان و اعتماد به نفس» در شمارگان 3000 نسخه، 192 صفحه و بهاي 28000 ريال راهي بازار نشر شد.

 

 

 

 

 

 

ایبنا