|
كتاب «جامعه‌شناسی شعر نیما» تالیف علی ضیاءالدینی منتشر شد. مولف در این كتاب ارتباط میان مسائل جامعه‌شناسی عصر نیما و شعر او را نشان داده و شعر او را آیینه تمام‌نمای مسائل سیاسی و اجتماعی عصرش دانسته است.\
این كتاب در هفت فصل به مباحث جامعه‌شناسی ادبیات و جامعه‌شناسی شعر نیما می‌پردازد.
جامعه‌شناسی ادبیات از شاخه‌های دانش جامعه‌شناسی است كه بنیان‌ها و كاركردهای اجتماعی ادبیات، رابطه میان جامعه و ادبیات و قوانین حاكم بر آن‌را تحلیل می‌كند. البته در بررسی یك اثر ادبی با نگاه جامعه‌شناختی به تعامل دوسویه میان دانش‌های جامعه‌شناسی و ادبیات نیاز است.
ضیاءالدینی، مولف كتاب «جامعه‌شناسی شعر نیما» در مقدمه‌ای كه بر این كتاب نوشته است شعر نیما را میراث‌خوار پرحادثه‌ترین مقاطع تاریخ كشور ما خوانده و نیما را تحت تاثیر تحولات سیاسی و اجتماعی عصر خود معرفی كرده است كه بسیاری از این مسائل را در شعرش انعكاس می‌دهد.
وی معتقد است نیما در سال‌های آغازین به شیوه سنتی و یا نیمه سنتی به بیان مسائل و مشكلات جامعه می‌پردازد و بعدها كه شعر او مسیر تكوین و تكامل را می‌پیماید، با به‌كارگیری سبك سمبلیك اجتماعی و نمادگرایانه مسائل اجتماع را در آیینه شعرش نشان می‌دهد.
این مولف سه مسیر را برای بررسی‌های جامعه‌شناسانه برمی‌شمارد. یكی از این مسیرها مجموعه‌ای از بررسی‌های جامعه‌شناختی درباره چاپ، پخش و خواندن به ویژه دریافت یا پذیرش آثار ادبی است. بررسی برخی از جنبه‌های متون ادبی در مقام نشانه‌ها و فرانمودهای آگاهی جمعی و دگرگونی‌های آن، مطالعه تغییر تولید، به سوی مصرف از نمایش تبدیل توانایی حرفه‌ای به سوی عادات مصرفی روش دوم است.
اما دریچه یا مسیر سوم روشی است كه ضیاءالدینی برای تالیف این كتاب برگزیده است. یك اثر همان‌قدر پدیده اجتماعی است كه آفرینش فردی است. مولف از این روش یعنی روش ساختگرایی گلدمن كه به مطالعه ساختارهای ذهنی و ساختارهای زیبایی‌شناسانه شعر می‌پردازند به شعر نیما نگریسته است.
البته ضیاءالدینی در مقدمه خود تاكید كرده است كه هر متن براساس خوانش‌های متفاوت معانی گوناگون می‌یابد. برهمین اساس این پژوهش نیز حاصل خوانش‌های نگارنده از شعر نیماست و هرگز تاویل‌های بدست آمده، مطلق و عاری از عیب تلقی نمی‌شوند.
«جامعه‌شناسی ادبیات»، «نگاهی جامعه‌شناختی به زندگی نیما یوشیج»، «اوضاع اجتماعی و سیاسی روزگار نیما»، «جامعه‌شناسی شعر نیما»، «جایگاه اجتماعی شعر نیما»، «نگاهی گذرا به صور خیال در شعر نیما» و «تحلیل آماری اشعار نیما و نامه‌های خانوادگی او» عنوان فصل‌های مختلف كتاب هستند.
ضیاءالدینی در فصل نخست این كتاب به تعریف جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی ادبیات و نقد ادبی پرداخته و تاریخچه این موضوعات را در ادبیات ایران بررسی كرده است. تحلیل رابطه شعر و مسائل اجتماعی در دوره معاصردیگر موضوع بحث شده در این بخش است.
سال‌شمار زندگی نیما و حوادث مهم دوران زندگی او، تاثیر گروه‌ها و نهادهای اجتماعی در تكوین شخصیت نیما، دل‌بستگی‌های نیما به طبیعت، یوش و مازندران و رابطه نیما و ادبیات بومی مازندران از جمله مباحثی هستند كه در فصل دوم كتاب بررسی شده‌اند.
در فصل سوم كه «اوضاع اجتماعی و سیاسی روزگار نیما» نام دارد، زمینه تاریخی حیات نیما، اوضاع و احوال یوش در زمان نیما، مهم‌ترین حوادث دوران زندگی نیما و تحولات اجتماعی مازندران در عهد قاجار و پهلوی بررسی شده‌اند.
در فصل «جامعه‌شناسی شعر نیما»، جامعه‌شناسی سیاسی شعر او در پنج دوره از كودتای اسفند 1299 تا كودتای 28 مرداد پرداخته شده است. بازتاب ارزش‌های اجتماعی، اخلاقی و تعامل بین سرمایه‌های اجتماعی در شعر نیما و همچنین بینش مادی، فردگرایی و طنز اجتماعی این شاعر از جمله مباحثی هستند كه ضیاءالدینی در این فصل به آن‌ها پرداخته است.
دستاوردهایی كه نیما در شعر داشته است، مخالفت با او و مخالفان سازمانی او و از سوی دیگر برخورد نیما با مخالفانش از جمله موضوعاتی هستند كه در پنجمین فصل كتاب با عنوان «جایگاه اجتماعی شعر نیما» مدنظر مولف بوده‌اند.
مولف كتاب «جامعه‌شناسی شعر نیما» با تاكید بر اهمیت صور خیال در جامعه‌شناسی ادبیات، در فصل ششم به بررسی انواع صور خیال در شعر نیما و عوامل موثر بر تكوین صور خیال در شعر نیما پرداخته است.
در آخرین فصل این كتاب نیز اشعار و نامه‌های خانوادگی نیما از نظر آماری تحلیل و بررسی شده‌اند.
در انتهای هریك از فصل‌های این كتاب پی‌نوشت آن فصل آمده است.
در بخش نتیجه‌گیری نیز مولف بر این موضوع كه هدف غایی از انجام این پژوهش ایجاد ارتباط میان مسائل جامعه‌شناسی عصر نیما و شعر او بوده تاكید كرده است و شعر نیما را به دلیل این‌كه از یك‌سو در پرفراز و نشیب‌ترین مقاطع تاریخ ایران سروده شده و از سوی دیگر خالق آن‌ها از روح حساس و بینش سیاسی و اجتماعی كارآمد برخوردار بوده آیینه تمام نمای مسائل سیاسی و اجتماعی عصر او دانسته است.
همچنین این شرایط را در بیان و زبان شعری نیما، سبك او و نیز سیر تكامل عملكردش كاملا موثر می‌داند.
«تقویم اشعار نیما یوشیج»، «كتاب‌شناسی»، «واژه‌نامه»(مفهوم واژه‌های طبری در اشعار نیما) و «كتاب‌نامه» نیز بخش‌های ضمیمه كتاب «جامعه‌شناسی شعر نیما» هستند.
كتاب «جامعه‌شناسی شعر نیما» اثر علی ضیاءالدینی در 342 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و قیمت 7500 تومان توسط انتشارات نگاه منتشر و راهی بازار كتاب شده است.
ایبنا
| 
