دكتر علی شریعتی در سوم آذر ماه سال 1312 در مزینان ، از توابع سبزوار به دنیا آمد . پدرش محمد تقی شریعتی از محققان و نویسندگان دینی معاصر و مادرش زهرا امینی است . گرچه پدرش نخستین معلم او بحساب میآید، اما او در سیستم آموزشی جدید دوران دبستان را در مزینان گذراند در دبیرستان های ابنیمین و فردوسی مشهد هم تحصیل نمود، و در این مراحل زبان عربی و فرانسه را نیز آموخت.
برای ادامه تحصیل در مقطع دبیرستان وارد دبیرستان فردوسی مشهد شد و در سال 1329 وارد دانشسرای مقدماتی مشهد شد. در سال 1331 دانشسرای مقدماتی را به پایان رساند و اقدام به تاسیس انجمن اسلامی دانش آموزان نمود. وی با داشتن گرایش تدریس، به دانشسرای تربیت معلم وارد شد و پس از دوسال مدرك معلمی گرفت. بدین ترتیب در سن 18 سالگی شغل معلمی را آغاز نمود كه تا پایان عمر عاشق این شغل بود.
در سال 1332 به عضویت نهضت مقاومت ملی در آمد و سال آینده موفق به اخذ دیپلم كامل ادبی شد و در همان سال اولین كتاب خود را كه ترجمه ای از یك كتاب بود به چاپ رساند.
دكتر علی شریعتی در سال 1334 وارد دانشكده ادبیات مشهد شد و در همان سال اقدام به انتشار یكی از انقلابی ترین كتاب های خود یعنی ابوذر غفاری كرد.
در سال 1336 به همراه عده ای از اعضای نهضت مقاومت ملی در مشهد دستگیر شد و در سال بعد از دانشكده ادبیات با رتبه اول فارق التحصیل شد و در ادامه تحصیلات آكادمیك، درهمان سال از دانشگاه مشهد با احراز رتبه ممتاز با مدرك لیسانس ادبیات فارغالتحصیل شد. عطش پایانناپذیر او برای كسب دانش و آگاهی بیشتر هنگامی به اوج خود رسید كه توانست با استفاده از بورس تحصیلی، از دانشگاه سوربن پذیرش بگیرد.
او از همان آغاز دوران معلمیاش، و نیز در زمانی كه هنوز نوجوانی بیش نبود، نیروی خود را در راه تبلیغ منطقی، علمی و مترقی اسلام صرف كرد.
وی به همراه پدرش در مشهد، فعالانه در نبرد سیاسی علیه نفوذ و سلطه بیگانه درگیر شد. آنها در كانون نشر حقایق اسلامی، تعالیم قرآنی را تفسیر مینمودند و عمیقاً مورد بحث و بررسی قرار میدادند. علی شریعتی یكی از معلمان كانون بود و سخنرانیها و نوشتههایش توجه شدید تودهها و روشنفكران را جذب كرد.
به دنبال سقوط و خلع دكتر مصدق، شریعتی از پیرامون به مركز مبارزه وارد شد و به شاخه مشهد نهضت مقاومت ملی به رهبری آیتالله سید محمود طالقانی، مهندس مهدی بازرگان و استاد یدالله سحابی پیوست. علی شریعتی یكی از سخنگویان و فعالان این نهضت علیه سلطه و استثمار غرب در ایران بود. فعالیت های بیدارگرانهاش باعث دستگیری او در سال 1336 و انتقالش به زندان قزلقلعه در تهران به مدت هشت ماه شد. پس از قبول شدن در بورس تحصیلی، علی شریعتی برای مدتی دست از فعالیتهای سیاسی كشید و در سال 1338 با بورسیه دولتی برای ادامه تحصیلات عازم فرانسه شد و در آنجا هم دست از مبارزه بر نداشت و به سازمان آزادیبخش الجزایر پیوست و به همین دلیل مدتی را در زندان فرانسه به سر برد و در همانجا بود كه با افكار نوین افرادی چون سارتر و فانون آشنا شد . در سال 1341 بود كه به همكاری با جبهه ملی و نهضت آزادی و نشریه ایران آزاد پرداخت و به همین دلیل پس از پایان تحصیلات و اخذ مدرك دكتری در رشته جامعهشناسی و تاریخ ادیان و مراجعت به ایران در مرز دستگیر شد ولی پس از مدتی آزاد شد و به همكاری با اداره فرهنگ پرداخت و پس از آن به عنوان كارشناس بررسی كتب درسی منسوب شد .
اوج فعالیت های دكتر در سال 1345 هنگامی بود كه به عنوان استادیار رشته تاریخ دانشكده مشهد برگزیده شد، كه با حضور انبوه دانشجویان مواجه شد و دعوت هائی كه برای سخنرانی از دانشگاه های مختلف برایش میرسید، . به محبوبیتش افزوده شد كه از نظر رژیم قابل تحمل نبود وحراست دانشگاه او را در سال 1349 هنگامی كه تنها 37 سال داشت، بازنشسته كرد.
این رفتار خشونتآمیز روحیه او را افسرده نكرد. به این خاطر به تهران نقل مكان كرد، و از این به بعد، حتی بیشتر از گذشته، به تعبیر مجدد و تبلیغ اسلام پرداخت. او ماموریت خود را با دلگرمی تمام با همكاری در حسینیه ارشاد آغاز نمود. و بدین ترتیب بود ه سلسله سخنرانیهای آزاد خود را پیرامون اسلامشناسی، جامعهشناسی و تاریخ ادیان شروع نمود. جسارت او باعث شد كه برخلاف سایر حسینیهها و مساجد، روزانه هزاران دانشجو، كارگر برای شنیدن سخنان او به آنجا بیایند. همزمان با این سخنرانیها، كتاب ها و جزواتی درمورد موضوعات اجتماعی و مذهبی، ا نشر و توزیع گشت. تعداد كلی سخنرانیهای منتشر شدهاش به بیش از 200 میرسد، كه در نوع خود بینظیر است. در كشوری كه هیچ كتابی جز قرآن تیراژش به 5000 نمیرسید، كتاب های شریعتی در 100000 نسخه به چاپ میرسید.
سرانجام در یك هجوم ناگهانی در سال 1351، حسینیه ارشاد مورد حمله قرار گرفت و بسته شد، اما به كمك دوستان، شریعتی توانست بگریزد اما چون ساواك پدرش را دستگیر نمود، در عوضِ آزادی پدرش، خود را تسلیم كرد، اما تقاضای او رد شد و پدر و پسر هردو محبوس گردیدند. به هرحال چندی بعد پدرش آزاد شد، اما علی شریعتی برای 18 ماه در زندان باقی ماند. بیشترین فشار برای آزادی او از سوی روشنفكران برجسته فرانسوی و الجزایری بر رژیم ایران وارد آمد. شریعتی به ظاهر آزاد شد، اما شدیداً تحت كنترل بود.
نوشتههای شریعتی ممنوعالانتشار شد و اورا كاملاً از حقوق سیاسی و اجتماعی محروم كردند.
دكتر نتوانست این شرایط سخت را تحمل كند پس به فكر خروج از ایران افتاد تا در خارج از كشور به فعالیت های خود ادامه دهد. دكتر برای خروج از كشور پاسپورتی با نام علی مزینانی گرفت. به هرحال او با احتیاط فراوان در 26 اردیبهشت ماه 1356، تهران را به مقصد بروكسل ترك نمود. به احتمال زیاد، دكتر شریعتی هنگام ترك ایران مشكوك شد كه كسی او را تعقیب میكند، به همین خاطر، هنگام فرود هواپیما در فرودگاه آتن، از آن پیاده شد و پس از یك توقف 24 ساعته با یك پرواز دیگر عازم بروكسل گردید. پس از دو روز اقامت در آنجا به لندن رفت .
صبح روز بعد، 29 خرداد ماه 1356، جسد او را كه به وضع اسرارآمیز و مشكوكی در گوشه اتاق افتاده بود، پیدا كردند. هیچكس نگفته است كه این مرگ طبیعی بوده، و در عینحال هیچكس مدركی مبنی بر كشته شدن دكتر ارائه نداده است. اما مخالفان رژیم شاه به اتفاق آراء معتقد بودند كه عوامل و مأموران ساواك، دكتر علی شریعتی را از میان برداشتهاند. اما آنها كه او را میشناختند، و آنها كه تعریف درست شهادت را میدانند، همگی بر این امر صحه میگذارند، كه او شهیدِ شاهد است. آثار دكتر علی شریعتی عبارت اند از: 1 - با مخاطب های آشنا 2- خودسازی انقلابی 3 - ابوذر 4 - بازگشت 5 - ما و اقبال 6 - تحلیلی از مناسك حج 7 - شیعه 8 - نیایش 9 - تشیع علوی و تشیع صفوی 10- جهت گیری طبقاتی در اسلام 11- تاریخ تمدن (جلد 1) 12- تاریخ تمدن (جلد 2 ) 13 - هبوط در كویر 14 - تاریخ و شناخت ادیان ( جلد 1) 15 - تاریخ و شناخت ادیان (جلد 2) 16 - اسلام شناسی 1 ( درس های حسینیه ارشاد) 17 - اسلام شناسی 2 ( درس های حسینیه ارشاد) 18 - اسلام شناسی 3 ( درس های حسینیه ارشاد) 19 - حسین وارث آدم 20 چه باید كرد؟ 21- زن 22 - مذهب، علیه مذهب 23- جهان بینی و ایدئولوژی 24 - انسان 25 - انسان بی خود 26 - علی 27 - بازشناسی هویت ایرانی ـ اسلامی 28 - روش شناخت اسلام 29 - میعاد با ابراهیم 30 - اسلام شناسی 31- ویژگی های قرون جدید 32- هنر 33 - گفتگوهای تنهائی ( بخش اول و دوم) 34 - نامه ها 35 - آثار گونه گون ( بخش اول ) 36- آثار گونه گون ( بخش دوم )
|