کتاب :: نگاهی به كتاب ترور از ديدگاه اسلام و امام خميني(ره)

پژوهش حاضر به بررسي پديده ترور و جايگاه آن در آموزه‌هاي دين اسلام و نيز در منظومه فكري امام خميني(ره) پرداخته است.

ترور پديده تازه‌اي نيست، بلكه مي‌توان گفت بشر قرون متمادي است كه با ترور دست و پنجه نرم مي‌كند. در طول تاريخ، هم اقويا و هم ضعفا، براي ترساندن يكديگر از ترور بهره جسته‌اند. تاريخ آكنده از اقدامات تروريستي است كه جان بي‌گناهان بي‌شماري را گرفته، زندگي آنان را به خطر انداخته، امنيت خاطرشان را برهم زده و در زندگي‌شان اختلال ايجاد كرده است.

امروزه نيز با ترور و تروريسم مواجه‌ايم و علاوه بر همان داستان دراز تاريخي استفاده از زور و خشونت و ترور براي رسيدن به اهدافي خاص، اكنون گروه‌هايي نيز وجود دارند كه به نام دين اسلام، دست به اعمال خشونت‌آميز مي‌زنند. همين امر دستمايه‌اي شده است كه صاحبان زر و زور و تزوير جهاني، كه دستگاه‌هاي تبليغاتي، رسانه‌ها و مجامع بين‌المللي را در دست دارند، هر روز بيش از پيش، اسلام را به تروريست‌پروري متهم كرده و آن را به عنوان ‌ايدئولوژي جنگ، خشونت و ترور به افكار عمومي جهانيان، معرفي كنند. در اين ميان سوالاتي مطرح مي‌شود كه آيا اسلام بيش از ساير اديان، جنگ‌طلب است؟ آيا اسلام اين گونه خشونت‌ها، ترور و نيز تروريست‌ها را مي‌پذيرد؟ و آيا اسلام ايدئولوژي و مبناي نظري ترور را فراهم مي‌آورد؟ اين كتاب، به دنبال يافتن پاسخي به اين سوالات است.

از واژه ترور تعاريف متعددي به عمل آمده است، و افراد مختلف تعاريف متعددي از آن به دست داده‌اند. ترور را داريوش آشوري در دانشنامه سياسي خود چنين تعريف مي‌كند: «ترور در لغت و در زبان فرانسه، به معناي هراس و هراس‌افكني است و در سياست به كارهاي خشونت‌آميز و غير قانوني حكومت‌ها براي سركوبي مخالفان خود و ترساندن آنها ترور مي‌گويند و نيز كردار گروه‌هاي مبارزي كه براي رسيدن به هدف‌هاي سياسي خود، دست به كارهاي خشونت‌آميز و هراس‌انگيز مي‌زنند، ترور ناميده مي‌شود. همچنين ترور به معناي كشتار سياسي نيز به كار مي‌رود.»

همان طور كه در تعريف ترور ذكر شد، ترور به معناي كشتار سياسي نيز به كار مي‌رود و كساني را كه به كشتار سياسي دست بزنند، تروريست مي‌خوانند.

از تروريسم تعاريف متعدد و مختلفي به عمل آمده است. تروريسم اصطلاحي است كه بر سر تعريف آن توافقي ميان حكومت‌ها يا تحليل‌گران دانشگاهي وجود ندارد، اما تقريبا به شيوه‌هاي گوناگون به تعبيري منفي به كار مي‌رود، تا غالبا اقدامات گروه‌هاي فرادولتي خودساخته با انگيزه سياسي عليه جان افراد را توصيف كند.

تروريسم، به معناي مبارزه تروريستي روشنفكران انقلابي جدا از توده‌ها، عبارت است از يك جريان خرده بورژوايي كه در مرحله‌اي از جنبش انقلابي در اروپا ظاهر شد. تروريسم، به معناي تئوري قهرمانانه فعال توده‌هاي غيرفعالي كه در انتظار اين قهرمانان هستند، معتقد است.

تروريسم، اعمال ترور به صورتي منظم و سازمان يافته را مي‌رساند. تروريسم نه فقط با استفاده از وسايلي كه مي‌توانند زندگي و امنيت افراد را مورد سوءقصد قرار دهند، صورت مي‌يابد؛ بلكه از طريق تخريب خشونت‌آميز خدمات عمومي و با تجهيزات زيربنايي متعلق به يك جمع نيز اعمال مي‌شود.

تروريسم كه از ريشه لاتيني «Terror» به معناي ترس و وحشت گرفته شده است به رفتار و اعمال فرد يا گروهي اطلاق مي‌شود كه از راه ايجاد ترس و وحشت و به كار بستن زور مي‌خواهند به هدف‌هاي سياسي خود برسند.

كتاب حاضر درصدد است كه رابطه اسلام و ترور را مشخص سازد. به عبارتي ديگر در پي آن است كه ببينيم جايگاه ترور در اسلام چيست؟ هدف اصلي اين كتاب، مشخص كردن اين نكته است كه نظر كلي اسلام درباره پديده ترور چيست؟ آيا اسلام با توجه به مباني معرفت‌شناسي، انسان‌شناسي و جهان‌بيني خود، ترور را تاييد مي‌كند و منبعي براي آن محسوب مي‌شود و يا اينكه ترور از ديدگاه اسلام مطرود و محكوم است. همچنين كتاب در پي آن است كه نظر حضرت امام خميني(ره) را نسبت به اين پديده مشخص سازد و ببيند كه ايشان با توجه به مبناي نظري خود، چه رويكردي نسبت به پديده ترور دارند.

در پي حادثه يازدهم سپتامبر 2001، واژه ترور و تروريسم بيش از پيش در ادبيات سياسي جهان، به ويژه جهان اسلام، كاربرد يافت. هرچند كه اين واژه قبل از آن نيز در ادبيات سياسي مطرح بود، ولي بعد از حادثه يازدهم سپتامبر، اين واژه كاربرد تازه و بيشتري پيدا كرد. كاربرد جديد آن در مورد ادعاي نسبت بين اسلام و ترور بود. به عبارت روشن‌تر، اسلام از سوي غربيان به عنوان مهمترين منبع براي ترور و تروريسم معرفي شد. از آنجا كه اين مباحث هنوز هم ادامه دارد، ضرورت يك بحث علمي و منطقي در مورد نسبت بين اسلام و ترور امري بسيار مهم محسوب مي‌شود. در اين رابطه، فقدان منابعي كه به صورت علمي و تحليل، و با توجه به مباني عقيدتي اسلام به اين مساله پرداخته باشد، به شدت احساس مي‌شود. از سوي ديگر، از آنجا كه امام خميني به عنوان ارائه دهنده نوين‌ترين و عملگراترين نسخه از اسلام در سال‌هاي اخير محسوب مي‌شوند، آگاهي از ديدگاه ايشان در مورد پديده ترور در شناخت نظر اسلام نسبت به ترور بسيار حياتي و راهگشا خواهد بود.

واضح است از آنجايي كه دين مبين اسلام با توجه به جهان‌شمولي خود و از آنجا كه ديني كامل و جامع است، راجع به تمامي امور زندگي اجتماعي انسان نظر دارد؛ در مورد مساله ترور نيز پاسخگوست و موضع خود را مشخص مي‌كند و در اين مورد نيز به پيروان خود راهكار مي‌دهد. از طرفي ديگر، امام خميني(ره) نيز با توجه به جامعيت مكتب فكري خود، نسبت به پديده ترور نظر دارد و مي‌توان نظر ايشان در اين مورد را استخراج كرد.

كتاب حاضر، در چهار فصل به موضوع ترور از ديدگاه اسلام و امام خميني(ره) پرداخته‌ است. در فصل نخست كه تعريف ترور و تاريخچه آن نام دارد، ترور را تعريف كرده و انواع آن را برشمرده‌ و در انتهاي فصل نخست، به طور مختصر تاريخچه اي از ترور و اقدامات تروريستي انجام گرفته جهان و ايران را درج كرده است.

فصل دوم، به مطالعه مصاديق عيني ترور در تاريخ اسلام اختصاص داده شده است. در تاريخ اسلام كه از زمان بعثت رسول گرامي اسلام(ص) آغاز مي‌شود، شاهد وقوع اقداماتي بوده‌ايم كه مي‌توان طبق تعريف امروزي، آنان را تروريستي ناميد. در اين فصل، ابتدا از صدر اسلام شروع كرده و سير تحول تاريخي را پي گرفته‌، تا به زمان معاصر برسيم. در اين قسمت، نويسنده بيشتر درصدد است تا جريانات و روندهاي كلي را مورد بحث قرار دهد. از اين‌رو، جريانات و گروه‌هايي مانند خوارج، اسماعيليه نزاري، وهابيت، سازمان مجاهدين خلق، گروه فرقان و القاعده را بررسي مي‌كند. به خاطر اهميت بحث القاعده، به اين سازمان به طور جداگانه و تا حدودي گسترده‌تر پرداخته شده است.

در فصل سوم كه مهمترين فصل اين كتاب است، نويسنده در تلاش است نظر اسلام را درباره ترور مورد كنكاش قرار دهد. در ابتداي فصل از آنجا كه فقه اسلامي مهمترين منبع تدوين احكام عملي زندگي مسلمين است، شناختي كلي و مختصر از فقه به دست آورده و مفهوم ترور را در فقه بررسي كرده است. از آنجايي كه مفهوم محاربه در فقه و احكام جزايي شريعت اسلام، شباهت‌هاي نسبتا زيادي با ترور دارد، اين مفهوم را بررسي كرده، و رابطه آن با ترور را به بحث مي‌نشيند. در ادامه فصل، ارتباط بين ترور و جهاد بررسي شده و به اين پرسش پاسخ داده شده است كه آيا جهاد مي‌تواند مستمسكي براي اقدامات تروريستي باشد يا نه؟ سپس از آنجا كه خشونت جزو لاينفك يك عمل تروريستي است، نظر اسلام در مورد خشونت را نيز جويا شده‌ و در انتهاي فصل، دفاع مشروع و رابطه آن با ترور، مورد بحث واقع شده است.

در فصل چهارم، رويكرد امام خميني نسبت به ترور مورد بحث قرار گرفته است. پس از بحث مختصري در مورد مباني انديشه امام، از لابلاي سخنان و بيانات ايشان، تعريف ترور و نظر ارزشي ايشان نسبت به ترور استخراج شده و در ادامه مواضع عملي ايشان در برابر اقدامات تروريستي و در انتها، نظر ايشان نسبت به تروريسم دولتي اسرائيل و نيز نهضت‌هاي آزادي‌بخش را بررسي كرده است.

اين اثر در پايان و به عنوان خاتمه، به يك جمع‌بندي اجمالي و نتيجه‌گيري مختصري از كتاب پرداخته است.

كتاب حاضر در چهار فصل، مساله ترور را از ديدگاه اسلام بررسي كرده است. كليات، مصاديق عيني ترور در تاريخ اسلام، ترور از ديدگاه اسلام و مباني انديشه امام خميني(ره)، عناوين چهارگانه فصول اين اثرند.

چاپ نخست كتاب «ترور از ديدگاه اسلام و امام خميني(ره)» در شمارگان 1000 نسخه، 163 صفحه و بهاي 30000 ريال راهي بازار نشر شد.