درباره كتاب «نصيرالدين طوسي ، فيلسوف گفتگو»
دفاع فلسفي از عقلانيت ايراني

استاد فلسفه دانشگاه تهران تاليف كتاب «نصيرالدين طوسي ، فيلسوف گفتگو» را به نوعي دفاع از ابن سينا و عقلانيت ايراني و اسلامي مي داند.
دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني ، استاد فلسفه دانشگاه تهران ، اخيرا در گفتگويي در پاسخ به اين پرسش كه مهمترين دليل شما براي انتخاب خواجه نصير الدين طوسي براي نگارش كتابي درباره آراء و انديشه هاي اين فيلسوف چه بوده ، گفت : بسياري از افراد ديگر هم چنين پرسشي از من كرده اند و اين كه چرا كتابي درباره ابن سينا يا ملاصدرا تاكنون ننوشته ام البته بايد متذكر شوم كه اين مساله به دليل بي اعتنايي من به اين بزرگان نيست.
وي در ادامه افزود: ملاصدرا و ابن سينا، بيش از اندازه در فضاي فرهنگ عقلي و تفكري اسلامي حضور دارند و كساني كه در فضاي فرهنگ عقلي اسلامي مي انديشند ، مرجعشان معمولا ابتدا ابن سينا و بعد ملاصدراست ، ابن سينا براي كل جهان اسلام و ملاصدرا براي ايرانيان بيشتر است.
از اين رو ، چون اين افراد بسياري در اين باب كار كرده اند حتي كتابهايشان به صورت كتاب درسي استفاده مي شود، دست كم در ميان اهل فلسفه و كساني كه به فلسفه اسلامي علاقه مند بودند اما در اين ميان ، بزرگاني داشتيم كه مورد غفلت واقع شدند و كمترين توجه به آنها شده است كه در راس آنها، سهروردي است.
دكتر ديناني ، سهروردي را فيلسوفي دانسته كه نظام فكري اش ، نظام فكري ايراني - اسلامي است و گفت : او بيش از هر فيلسوف ديگري يك ايراني مسلمان است البته ملاصدرا و ابن سينا هم ايراني و مسلمانند اما اولا سهروردي بيش از هر فيلسوفي ، ايراني است و ثانيا مي توانم ادعا كنم كه بيش از هر فيلسوف ديگري در مسلمانان ، با قرآن آشنايي داشته است.
جرم او هم اين بوده كه ايراني بوده است ، يعني به تاريخ و فرهنگ ايران باستان علاقه مند بوده و احياگري كرده است و اين احياگري موجب شده كساني كه ادعاي مسلماني دارند، به او كم توجهي كنند. يعني در سده هاي اخير فيلسوفي كه كمتر مورد توجه واقع شده ، سهروردي است. استاد فلسفه دانشگاه تهران اظهار كرد: بنا شد سهروردي را بيشتر معرفي و مطرح كنم.
اما من غزالي را نه به عنوان اين كه فيلسوف است زيرا او را فيلسوف به معناي مصطلح كلمه نمي دانم ، كه به عنوان متفكر و انديشمند بزرگ مي دانم. او علاقه اش به اشعريان را تا آخر عمر ادامه داد. ديناني همچنين بر انتخاب كتابي كه درباب ابن رشد نوشته است ، گفت : در باب ابن رشد نيز به يك معنا مربوط به ابن سيناست. ابن رشد هم درست است كه ايراني نيست اما يكي از مشهورترين و تاثيرگذارترين فيلسوفان در جهان است كه مي توان ادعا كرد در تمدن جديد هم نقش داشته است اما چرا ايرانيان مثل ملاصدرا و علامه و... ابن رشد را نخواندند و فقط به عنوان نويسنده «تهافت تهافت» در پاسخ به تهافت الفلاسفه غزالي به او اشاره مي شود. جالب آن كه بدون اغراق ، آن كتاب بيش از آن كه رد غزالي باشد، رد ابن سيناست.
من سراغ دفاع از ابن سينا رفتم و مي خواستم بدانم چرا با ابن سينا مخالفت كرده است.
وي افزود: به عبارت ديگر، به قصد مخالفت با ابن رشد، خواستم كتاب بنويسم اما هر چه بيشتر كتابهايش را خواندم و در آنها غور كردم ، ديدم انديشمند عظيمي است كه نمي شود بسادگي با او طرف شد. اسم كتاب هم قرار نبود «درخشش ابن رشد در فلسفه مشاء» باشد و قرار بود مخالفت با او را تداعي كند. اما بعدها ديدم كه فيلسوف عظيمي است و كسي كه كتاب مرا بخواند، متوجه اين موضوع مي شود و اين اولين كتاب است كه درباره ابن رشد در اين كشور نوشته شده است.
ديناني تصريح كرد: البته در جاهايي كه با ابن سينا مخالفت كرده ؛ اين مخالفت را ناشي از ندانستن و نشناختن خوب ابن سينا دانستم و نشان دادم كه او، ابن سينا را خوب نمي شناخته يا خوب نخوانده و به اين دليل با همه عظمتش دچار اشتباهاتي شده و به ابن سينا حمله كرده است و حتي در برخي جاها، ابن سينا را متهم كرده كه او فيلسوف نبوده است و گفته كه ابن سينا را ارسطو نفهميده است ، ضمن آن كه تقرير ارسطو را بزرگترين كار مي دانسته كه كار خود اوست.
ابن رشد مي گفته كه ابن سينا، ارسطو را نفهميده و برخي حرفهاي اشاعره را تكرار كرده است.
از اين رو، من در اين كتاب از ابن سينا دفاع كردم.
وي همچنين نوشتن كتابي در باب خواجه نصير الدين طوسي را به نوعي دفاع از ابن سينا و عقلانيت ايراني و اسلامي است ، توصيف كرد و گفت : ابن سينا زنده است ، هر كس در فلسفه حرف مي زند، از ابن سينا حرف مي زند و اگر من درباره خواجه نوشتم ، آنجاست كه خواجه از ابن سينا فرا مي رود، اگر در مورد سهروردي نوشتم ، آنجاست كه سهروردي از ابن سينا فرا مي رود. من نخواستم تكرار مكررات شود