کتاب :: نگاهی به كتاب مسائل زنان؛ پرسشگري و شبهه‌شناسي
نگاهی به كتاب مسائل زنان؛ پرسشگري و شبهه‌شناسي
20 دی 1388
كتاب «مسائل زنان؛ پرسشگري و شبهه‌شناسي» تاليف سيدضياء مرتضوي از سوي انتشارات ميثم تمار تجديد چاپ شد. اين اثر، موضوع زن و خانواده را كه يكي از عرصه‌هاي پرسش‌انگيز به شمار مي‌رود، نقد و بررسي كرده است.
يكي از معروفترين موضوعاتي كه بيش از يك قرن است دستمايه دشمنان و ناآگاهان براي متهم ساختن اسلام و شريعت اسلامي شده و در نتيجه پرسش‌هاي زيادي را در درون و بيرون جامعه اسلامي پديد آورده، موضوع زن و خانواده در احكام و آموزه‌هاي اسلام و جامعه اسلامي است.
اين امر از دوره‌اي آغاز شد يا گسترش يافت كه جنبش دفاع از شخصيت و حقوق زن در اروپا شكل گرفت و موج آن، ديگر سرزمين‌ها از جمله كشورهاي اسلامي را دربر گرفت و تحت تاثير خود قرار داد.
مروري گذرا بر تاريخ كشورها و جوامع اروپايي نشان مي‌دهد كه آنچه خاستگاه اصلي اين جنبش بود و دست‌كم موجب گسترش و شتاب آن شد، رفتار و نگاهي بود كه اين جوامع نسبت به زن داشتند و او را از حقوق انساني و اجتماعي محروم مي‌دانستند. از اين‌رو مي‌توان حركت اصلاح‌طلبانه زنان را واكنش و بازتاب رفتار با بانوان برشمرد، همان‌گونه كه دين‌گريزي و دين‌ستيزي همين جوامع را (كه در ظاهر، رنسانس اروپا و دهه‌هاي پس از آن به ارمغان آورد) ناشي از رفتار ارباب كليسا و متوليان دينداري در قرون مياني دانست.
به عبارت ديگر، كساني از چند دهه گذشته به اين سو، خودشان را پرچمدار دفاع از شخصيت و حقوق و آزادي زنان مي‌شمارند و بيش از همه انگشت اتهام را متوجه جهان اسلام و احكام آن مي‌كنند كه پيشينه نه چندان زياد آنان (كه حتي به يك قرن نمي‌رسد) مايه شرمساري آنهاست؛ هم از اين‌رو كه چرا چنين نگاه و رفتاري به زن داشته‌اند، هم از اين جهت كه با آن پيشينه چگونه خود را پيشگام جنبش حمايت از زنان و حقوق آنان مي‌شمارند، تازه جوامع اسلامي را با آن سابقه روشن، متهم به پايمال كردن حقوق زن مي‌كنند؟!
به نظر نويسنده، انصاف آن است كه برخي رفتارها در جوامع اسلامي و گاه برخي ديدگاه‌ها توانسته به اين اتهامات و داوري‌‌هاي نادرست دامن بزند. ازاين‌رو نمي‌توان از هر آنچه گفته يا عمل شده، دفاع كرد. بايد انتقاد و نقد را در ارزيابي سلوك جوامع ديني و برخي ديدگاه‌هاي گذشته و حال نيز داشت. هرچند به روشني پيداست كه بخشي از نگاه‌ها و رفتارهاي نادرست كه گاه به نام دين و شريعت صورت مي‌گيرد، بازتاب حركت‌هاي تند و نادرستي است كه خيزش آن در جوامع اسلامي، دلسوزان و هواداران شريعت و ارزش‌هاي ديني را نگران ساخته و به واكنش واداشته است.
براساس مطالب كتاب، اين كه چرا و چگونه و بر اساس كدام مباني و پيش‌فرض‌ها، ديري است انتقادات و خرده‌گيري‌هاي زيادي توسط مراكز و افراد به نظام حقوقي و ارزشي اسلام و مسلمانان صورت گرفته و انگيزه آنان چه بوده، موضوعي درخور توجه و بررسي است كه بايد در جاي خود مورد كنكاش قرار گيرد، اما اينكه ماهيت اين اشكالات چيست و چه مقدار آن به عملكرد جوامع ديني برمي‌گردد، موضوعي است كه مي‌تواند و بايد مورد توجه و اهتمام قرار گيرد؛ جداي از اين كه اشكال از سوي كيست و با چه انگيزه‌اي است.
اينك ده‌ها سال است از يك سو آگاهان و دانشمندان اسلامي با بهره‌گيري از رسانه‌هاي گروهي و فضاهاي تبليغي به طرح و بررسي اين‌گونه پرسش‌ها و شبهه‌ها و خرده‌گيري‌ها پرداخته‌اند و از سوي ديگر، مصلحان ديني و دست‌اندركاران مديريت‌هاي فرهنگي، حقوقي و اجتماعي تلاش كرده‌اند كاستي‌هاي موجود در جوامع اسلامي را كاهش دهند و براي بهبود جايگاه وضع زن و خانواده چاره‌انديشي كنند؛ هم در سطح قانونگذاري و بهينه‌سازي نظام‌هاي حقوقي و هم در سطح فرهنگ‌سازي و مبارزه با نگاه‌ها و برداشت‌هاي نادرست و باورها و فرهنگ‌‌هاي غلط. بخشي از اين مهم، دستاوردهاي بازخواني منابع و بازنگري در برداشت‌ها و دستاوردهاي علمي - پژوهشي پيشينيان بوده است. معلوم است بازخواني‌ها و بازنگري‌ها به ويژه اگر خارج از چارچوب موازين پذيرفته شده باشد و به شكل بي‌ضابطه و همراه با آميزه‌اي از نبود يا كمبود پاي‌بندي به مبادي شرع و ارزش‌هاي ديني صورت گرفته باشد، بدون واكنش و پاسخ نخواهد ماند. از اين‌رو دست كم در 100 سال گذشته يكي از موضوعات پردامنه در محافل و مراكز علمي ديني (كه همواره نگاه‌هاي گونا‌گون و ناهمگون را به سوي خود دوخته و آثار قلمي بسياري را بر جاي گذاشته) مساله زن و حقوق خانواده مي‌باشد؛ چه آنان كه زبان به ارزيابي و نقد و ديدگاه‌هاي موجود و حتي متون ديني گشوده‌اند، و چه كساني كه به رد شبهات و پاسخ به پرسش‌ها و دفاع از شريعت و احكام موجود پرداخته‌اند.
روشن است كه موضوع زن و خانواده و مباحث پيراموني آن، موضوعي ذهني و به تعبيري، كتابخانه‌اي يا محدود به يك منطقه يا قشر نيست، بلكه موضوعي جاري در همه عرصه‌هاي زندگي و جامعه است، چنان كه تفاوت نگاه، هرچند جزيي باشد، تاثير مستقيمي بر خانه و جامعه مي‌گذارد.
مولف در پيشگفتار كتاب حاضر مي‌نويسد: «آنچه در اين فرصت محدود مورد نظر است، نه پرداختن به هر آنچه در اين زمينه گفته شده و نه گزارش همه پرسش‌ها و شبهات و نقد‌هاست، و نه پاسخ تفصيلي به برخي شبهه‌ها، يا انتقاد از مقطع تاريخي خاص كه چرا فرصت بروز و گسترش شبهه‌افكني به وجود آمده است. بلكه هدف ارائه تصويري اجمالي و مستند از تازه‌ترين شبهه‌ها و پرسش‌هاست كه در درون جامعه اسلامي ما، در مقطع زماني پنج سال اخير، در سطح مطبوعات مطرح شده و بيشتر از سوي كساني ابراز شده كه در متن جامعه و در كنار ارگان‌هاي تبليغي رشد يافته‌اند، ولي معلوم است گاه آگاهي لازم به موازين بديهي فقه و شريعت ندارند، يا پاي‌بندي به آن را لازم نمي‌دانند. اين مرور گذرا، هم مي‌تواند ما را به ذهنيت موجود بخشي از افراد -كه دست كم در لايه‌هايي از جامعه به فرهيختگي شناخته مِي‌شوند- آشنا كند و هم بيش از گذشته به چاره‌جويي كلي و منطقي بكشاند، نيز به صورت موردي و تفصيلي به وظيفه هدايتگري و پاسخگويي و دفاع عالمانه از احكام دين به ويژه اگر از مسلمات و قطعيات باشد، وادارد. روشن است نه پرسش‌ها و شبهه‌ها منحصر در اين چالش‌ها است و نه بسياري از‌آنها نوپيداست، چنانكه زاييده يك فضاي سياسي يا فرهنگي خاص نمي‌باشد. پيش از بازگويي متن خرده‌گيري‌ها و شبهه‌ها و پرسش‌ها و نظريات، لازم است درباره اصل موضوع پرسشگري، پاسخگويي، شبهه‌شناسي و آسيب‌شناسي، نكاتي مورد توجه قرار گيرد. پس از طرح اشكالات و شبهات نيز پاره‌اي نكات در ارزيابي و پاسخ اجمالي آنها ارائه خواهد شد. از اين‌رو كتاب در سه بخش سامان مي‌يابد: الف) نكاتي كلي در باب شبهه‌شناسي مسائل زنان؛ ب) گزيده‌اي از شبهه‌ها و پرسش‌ها و نظريه‌هاي موجود؛ ج) ارزيابي و پاسخگويي گذرا به گزيده يادشده.»
كتاب‌هاي استفتائات قضايي، الميزان في تفسيرالقرآن، بحارالانوار، تاملات اسلامية حول‌المراة، حقوق اساسي در جمهوري اسلامي ايران، رسائل‌الشهيد‌الثاني، زن در آينه جمال و جلال، صحيفه امام(ره)، فقه‌الثقلين، قاموس‌الرجال، كافي، كشف‌القناع عن وجه حجية‌الاجماع، مجموعه نظريات شوراي نگهبان و منيةالمريد في آداب‌المفيد والمستفيد، از منابع و مصادر مولف در تدوين اين اثرند.
چاپ دوم كتاب «مسائل زنان، پژوهشگري و شبهه‌شناسي» در شمارگان 1200 نسخه، 144 صفحه و بهاي 17000 ريال راهي بازار نشر شد.
