|
17دی 1388
«درآمدي بر نظريه‌هاي معرفت‌شناسي در انديشه اسلامي» از سوي مرتضي خاكيان سال گذشته به همت انتشارات سروش هدايت، چاپ شده است.
در اين مجموعه سعي شده نظريات عمده معرفت‌شناسي كه به لحاظ مبنايي يا ساختاري يا روشي متفاوت با ديگر ديدگاه‌ها بوده، مطرح شود و خود را در چارچوب دوگانه يا سه‌گانه رايج كه مباحث فلسفي را در مكاتب مشاء و اشراق و حكمت صدرايي محدود و محصور مي‌كنند نبيند، بلكه مجال گسترده‌تري را براي طرح انواع ديدگاه‌ها در نظر بگيرد بنابراين نويسنده در اين مجال به 5 نظريه معرفت‌شناسي انديشمندان اسلامي يعني:
1- معرفت‌شناسي مشاء
2- معرفت‌شناسي اشراق
3-معرفت‌شناسي عرفان
4- معرفت‌شناسي حكمت صدرايي
5- معرفت‌شناسي فلسفه شدن اسلامي پرداخته و در نهايت به برخي از انديشه‌هاي علم‌شناسي مكتب تفكيك اشاره كرده است.
اين كتاب شامل 5 بخش عمده است كه هر بخش به يكي از نظريات ذكر شده اختصاص يافته است.
همه فيلسوفان مشايي مسلمان، بر ضرورت ارتباط عقل انساني با عقل فعال پافشاري كرده‌اند تا چگونگي پيدايش معرفت‌هاي كلي را آشكار كنند. در واقع به نظر اين فيلسوفان، حقيقت ديني و حقيقت فلسفي، هر‌دو پرتويي از انوار الهي هستند كه از راه تخيل يا تفكر به دست مي‌آيند.
پذيرش اين ديدگاه باعث شد مرز ميان معرفت ديني و معرفت فلسفي برداشته شود و پارادايم‌هاي نويني به‌وجود آيد. دومين مكتب معرفت‌شناسي، فلسفه اشراق است كه در تاريخ تفكر اسلامي به ظهور رسيد و راهي جديد در تكاپوي فلسفي بر جامعه اسلامي گشود. مقصود از فلسفه اشراق ، فلسفه‌اي است كه شيخ اشراق آن را تاسيس كرد و اساس آن تجلي و ظهور انوار عقلي بر نفس حكيم است كه از طريق تهذيب و تصفيه نفس به دست مي‌آيد. اين نظريه در دومين بخش از مباحث كتاب مورد بررسي قرار گرفته است.
در بخش سوم، نويسنده با اشاره به فراز و نشيب‌هاي زيادي كه در تاريخ فرهنگ اسلامي وجود دارد به معرفت‌شناسي در عرفان مي‌پردازد. بنيانگذار حكمت متعاليه، محمدبن ابراهيم معروف به صدرالدين شيرازي است كه او را ملاصدرا يا صدرالمتالهين نيز مي‌خوانند. اين مكتب فلسفي در حوزه فكري اصفهان و شيراز در دوران صفويه پايه‌گذاري شد و در دوره قاجار رشد و گسترش يافت.
معرفت‌شناسي در حكمت صدرايي در بخش چهارم اين كتاب مورد ارزيابي قرار گرفته است. ملاصدرا باور داشت علم انساني مانند علم الهي است، با اين تفاوت كه علم الهي به وجود جهان عيني و موجودات خارجي منجر مي‌شود و قوام عالم خارج به ذات حق تعالي است، اما علم انساني، خالق وجود ذهني است و قوام صورت‌هاي ذهني به نفس انساني است. معرفت‌شناسي در فلسفه اسلامي عنوان بخش پنجم كتاب است.
موج فتنه از جنگ جمل تا جنگ نرم
كتاب «موج فتنه از جنگ جمل تا جنگ نرم» به قلم حجت‌الاسلام و المسلمين احمدحسين شريفي و به همت كانون انديشه جوان منتشر شد. مؤلف در اين كتاب به اختصار ابعاد مختلف بحث فتنه را با تكيه و تأكيد بيشتر بر سخن و سيره امام علي(ع) واكاوي مي‌كند. اين كتاب در 7 فصل سامان يافته است. فصل اول به بيان مقدمات بحث و مفهوم‌شناسي «فتنه» مي‌پردازد. در فصل دوم به توصيف «شرايط و موقعيت‌هاي فتنه‌خيز» پرداخته مي‌شود. آگاهي از اين شرايط براي تحليل موقعيت‌هاي اجتماعي و تشخيص وظيفه عقلي و ديني مي‌تواند بسيار مفيد باشد، زيرا افراد بسياري، از روي غفلت در موقعيت‌هاي فتنه‌خيز گرفتار مي‌شوند و بدون آن‌كه بخواهند يا بدانند، هيزم آتش فتنه‌گران مي‌شوند.
فصل سوم به بررسي بسترهاي اجتماعي ايجاد فتنه مي‌پردازد. مطالب اين فصل براي متصديان فرهنگي جامعه از اين جهت مي‌تواند مفيد باشد كه نشان مي‌دهد زنگ‌هاي خطر فتنه چگونه و چه زماني به صدا در مي‌آيند. از بعدي ديگر، مطالب فصل سوم نشان مي‌دهد كه براي مبارزه با فتنه از كجا بايد شروع كرد. مطالب اين فصل به ما مي‌گويد هرگز نبايد آثار ظاهري فتنه، از قبيل آشوب‌هاي جزئي و مخالفت‌ها و نافرماني‌هاي مدني در بخش‌هاي كوچكي از جامعه، ما را از آبشخورهاي اصلي فتنه غافل كند. در فصل چهارم به شگردها و شيوه‌هاي فتنه‌گران براي ايجاد فتنه در جامعه توجه شده است.
با توجه به آن‌كه اغلب فتنه‌ها در روزگار امام علي(ع) از ناحيه خود مسلمانان و بلكه از ناحيه مبارزان و جهادگران اوليه اسلامي و برخي از صحابه با سابقه پيامبر(ص) بود، اين سؤال جدي مطرح مي‌شود كه چرا و به چه علت چنان افرادي با چنان سوابقي دست به فتنه و فتنه‌گري زدند و شكاف‌هاي عميقي در اسلام پديد آوردند؟ پاسخ اين سوال به شكل بنيادين و با تكيه بر كلام امام علي(ع) و با ذكر مستندات تاريخي در فصل پنجم اين كتاب تحليل شده است. البته سوال مطرح شده و پاسخ‌هاي ارائه شده، اختصاصي به روزگار امام علي(ع) ندارند.
فصل ششم كتاب به توضيح برخي از پيامدهاي مثبت و منفي فتنه مي‌پردازد. نگاه نويسنده، به پيروي از فرهنگ اسلامي، اين است كه نبايد صرفا به عنوان تهديد با فتنه‌ها برخورد كرد، زيرا از زاويه‌اي ديگر، فتنه‌ها فرصتي بي‌نظير در اختيار جامعه اسلامي قرار مي‌دهند، فرصتي براي شناخت حقيقت و حقيقت‌محوران. فتنه‌ها موجب كنار رفتن پرده نفاق از چهره‌هايي مي‌شود كه تا پيش از وقوع فتنه هرگز گمان نمي‌رفت چنان افرادي با چنان نيت‌هايي در صفوف جامعه رخنه كرده باشند.
و در نهايت واپسين فصل كتاب به شيوه‌هاي مبارزه با فتنه مي‌پردازد و راه‌هاي مبارزه كوتاه‌‌مدت و بلندمدت با فتنه را تبيين مي‌كند. يادآوري مي‌شود اين كتاب در 5000 نسخه و در 192 صفحه به بهاي 25000 ريال براي نخستين بار در هفته گذشته به همت كانون انديشه جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي منتشر شده است.
مريم لباف‌زادي
منبع : ايكنا
| 
