يك تقويم خوب بايد به روز باشد و بتواند هرلحظه با آدم‌ها بماند، يعني بتوان 365 روز به آن نگاه كرد.-
روزهاي آخر سال كه مي‌شود فقط كتاب‌ها از جمله كتاب‌هاي نفيس و هنري نيستند كه در كتاب‌فروشي‌ها خودنمايي مي‌كنند بلكه سررسيدها و تقويم‌هاي سال جديد نيز در اندازه‌ها، شكل‌ها و طرح‌هاي متنوع خود حرفي براي گفتن دارند. تقويم‌هايي كه كم كم قصد دارند شكل و شمايل جديدتري به خود بگيرند و خود را از يك كالاي صرفا كاربردي و بازاري به يك كالاي فرهنگي تبديل كنند كه علاوه بر كاربردشان در روزشماري بر اطلاعات فرهنگي، هنري، علمي، تاريخي و... مخاطب خود نيز بيافزايند و از اين روزمرگي هر روزه حذركنند.
ناصر ميرباقري، مدير انتشارات خانه فرهنگ و هنر گويا كه اين روزها بخش قابل توجهي از كتابفروشي‌اش را به فروش سررسيدها و تقويم‌هايي با شكل‌ها و طرح‌هاي متنوعي اختصاص داده در اين خصوص مي‌گويد: انتشار سررسيد كار بسيارمهمي است و جايگاه خاصي دارد چون بسياري از مديران و مردم با آن ارتباطي مستقيم دارند.
وي با بيان اينكه خلاءهاي زيادي هنوز در اين كار وجود دارد اظهار مي‌دارد: هنوز سررسيدها و تقويم‌هاي ما، هم با صنعت چاپ ايران كه كارهاي با كيفيت بالا زياد دارد و هم با كارهايي كه در خارج از كشور منتشر مي‌شوند، فاصله بسياري دارد.
ميرباقري مي‌گويد: در خارج از كشور سررسيدها از تنوع زيادي برخوردارند ولي اينجا اغلب كارها كليشه‌اي هستند. كارهايي كه سال‌ها پيش انجام مي‌گرفته اكنون هم به همان شكل انجام مي‌شوند. اخيراً چند ناشر در اين زمينه كارهاي بهتري انجام داده و كارها را متنوع‌تر كرده‌اند ولي باز هم جا براي بهتر كاركردن در اين زمينه وجود دارد.
مير باقري تاكيد بر اين كه واسپاري انتشار تقويم‌ها به حوزه نشر، اين كار را از صورت بازاري خود خارج خواهد كرد، مي‌افزايد: خوشبختانه انتشار تقويم‌ها و سرسيدها كم كم وارد حوزه نشر مي‌شود و برخي از ناشرين انتشار آن را از چند سال گذشته آغاز كرده‌اند. در واقع انتشار سررسيدها در ارتباط با حوزه نشر است و اگر اين كار توسط انتشاراتي‌ها انجام شود حتما خلاقيت‌هايي نيز وارد كار خواهد شد. با اين اتفاق، روند قبلي كه شكل بازاري به خود گرفته بود از بين خواهد رفت.
مديرخانه فرهنگ و هنر گويا درباره رويكرهاي اقتصادي انتشار تقويم براي انتشاراتي‌ها خاطر نشان مي‌كند: انتشار سررسيد و تقويم مقداري مشكلات از نظر اقتصادي به همراه دارد چون بايد در برهه كوتاهي سرمايه به پول تبديل شود كه خود ريسكي در اين زمينه مي‌طلبد. ولي اگر اين كار به موقع انجام شود مي‌تواند تا حدي مشكلات اقتصادي‌اش را از نظر برگشت سرمايه توجيه كند.
وي مي‌افزايد: به دليل مسائل اقتصادي مردم از سررسيدها بيشتر استقبال مي‌كنند چون براي آنها به صرفه‌تر است ولي از لحاظ معنوي و هنري هديه كتاب به ويژه كتاب‌هاي نفيس از اهميت ديگري برخوردار است.
كتابفروشي نشر ثالث هم از جمله فروشگاه‌هايي است كه قسمتي از فضاي خود را به فروش سررسيدها و تقويم‌ها اختصاص داده است، عرشيا يكي از فروشندگان نشر ثالث است كه مي‌گويد: معمولا كارهايي كه از تنوع و خلاقيت بيشتري برخوردارند با استقبال مواجه مي‌شوند. يكي از اين تقويم‌ها كه امسال با يك لوح فشرده همراه است و شامل طالع‌بيني و فال حافظ نيز مي‌شود از جمله كارهاي پرفروش ما بوده است. سررسيدهايي كه طرح‌هاي قديمي دارند و يا فانتزي هستند نيز از سوي مخاطبان با سليقه‌هاي متفاوت مورد استقبال قرار مي‌گيرند.
عرشيا مي‌افزايد: استفاده از عكس‌هاي قديمي ايراني، تصاوير مناطق ديدني ايران، طرح‌هايي مثل خورشيد خانم و يا استفاده از مطالب هنري در سررسيدها و تقويم‌ها موجب توجه بيشتر مخاطبان و فروش بيشتر است.
نشر چشمه هم امسال اولين سالي است كه تقويم‌هايي را با تيراژ محدود منتشر كرده، مدير كتابفروشي نشر چشمه نيز در اين خصوص مي‌گويد: چون سال اولي بود كه اين كار را مي‌كرديم كمي دست به عصا راه رفتيم و تيراژ محدودي داشتيم ولي به همان اندازه كه چاپ كرديم فروش هم داشتيم.
كاوه كيائيان خريد سررسيدها و تقويم‌ها را براي استفاده شخصي چيز مفيدي عنوان كرده و ابراز مي‌دارد: خريد سررسيدها و تقويم‌ها به صورت عمده از سوي مراكز و اهداي آن به اشخاص معمولا موجب مي‌شود كه سررسيدها به كاغذ باطله تبديل شوند. ضرب‌‌المثلي مي‌گويد؛ هيچ چيز قديمي‌تر از روزنامه ديروز نيست كه اين واقعيت براي سررسيدها هم صدق مي‌كند. نوع سررسيد در انتخاب آن از اهميت بسزايي برخوردار است. سررسيدهاي جيبي، فانتزي و تقويم‌هايي كه در آنها اطلاعات كاربردي وجود دارد عمدتا استفاده تك فروشي دارند و توسط اشخاص مستقيما خريداري مي‌شوند. ولي سررسيدها در اندازه‌هاي بزرگتر براي استفاده‌هاي اداري و تنظيمات مراودات مالي عمدتا بيهوده مصرف مي‌شوند.
وي با بيان اينكه نشر چشمه انتشار سررسيدها و تقويم‌ها را در آينده به شكل گستردهتري ادامه خواهد داد، مي‌افزايد: ما اين كار را در آينده به طور گستردهتري ادامه خواهيم داد ولي شكل آن را عوض خواهيم كرد. امسال فرصت كافي براي اين كار نداشتيم ولي از سال‌هاي آينده سررسيدهايي منتشر خواهيم كرد كه از نظر محتوايي چيزي براي خواندن داشته باشند مثل اطلاعاتي درباره نويسنده‌ها و اهل قلم. در واقع تقويم‌ها و سررسيدها بايد چيزي براي به دست آوردن و خواندن داشته باشند.
كيائيان در خصوص فروش سررسيدها و تقويم‌ها در اين مقطع زماني در مقايسه با فروش كتاب‌ها اظهار مي‌دارد: فروش كتاب‌ها در اسفندماه افزايش مي‌يابد كه اين نشان مي‌دهد، كتابخوان‌ها يا براي تعطيلات عيد كتاب مي‌خرند يا براي هديه دادن كه در اين مورد بيشتر كتاب‌هاي نفيس به فروش مي‌رسند.
در هر حال بايد گفت، سرسيدها و تقويم‌ها علاوه بر روزشماري و يادآوري لحظه‌هاي ما در يك سال پيش رو، بايد از ويژگي‌هاي ديگري نيز برخودار باشند كه به آنها جذابيت و ماندگاري بيشتري ببخشد.
اردشير رستمي كه هر سال دستي در طراحي تقويم‌ها با شكل و شمايلي هنري و تاثير‌گذار دارد، درباره ويژگي‌هاي يك تقويم خوب معتقد است: يك تقويم خوب بايد به روز باشد و بتواند هر لحظه با آدم‌ها بماند. يعني بتوان 365 روز به آن نگاه كرد. همچنين بايد مخاطب‌شناسي، مخاطب‌يابي و ذائقه‌سنجي شده باشد و كاربردش به درستي تعريف شود كه براي چه قشر، گروه و حرفه‌اي و در چه زماني به كار مي‌رود. تقويم‌هاي صنعتي، زيست محيطي، رمانتيك، علمي، عمومي، هنري و... هر يك بايد تعريف خود را داشته باشند.
وي مي‌گويد: از يك تقويم هنري نمي‌توانيم انتظار تيراژ بالا را داشته باشيم، تقويم‌هاي اختصاصي براي صنايع بالا نيز همين وضع را دارند. در واقع موفقيت در تيراژ بالا داشتن نيست بلكه در تعريف اساسي و مخاطب‌شناسي واقعي است.
رستمي در مورد شيوه كار خود در طراحي تقويم‌هايش اظهار مي‌دارد: من سعي مي‌كنم شبيه خودم كار كنم، يعني اينكه در جامعه باشم و نيازهاي آن را بدانم و با عواطف آن حركت كنم. قصد دارم با اين سررسيدها در آن سال و ماه و روز به عاطفه مردم هم نزديك شوم. در كارهاي امسال براي هر فصلي يك شعر از شاعران جهاني به كار برده‌ام. اين شعرها به فراخور طرح‌ها انتخاب شده‌اند. طرح‌ها نيز موضوعات اجتماعي و عاطفي جهان را در برمي‌گيرد كه كم كم در حال كمرنگ‌تر شدن است.
وي طراحي يك تقويم خوب را شامل دو بخش دانست و افزود: بخش اول تقويم شامل روز شمار آن است كه اولين كاربردش محسوب مي‌شود و بايد خوب ديده شود. بعضي از تقويم‌ها آنقدر كارهاي گرافيكي و خاص روي آنها انجام مي‌شود كه تقويم بودنش به حاشيه مي‌رود و به كار لطمه مي‌خورد. در اين تقويم سعي كردم اين موضوع را رعايت كنم و كاري كنم تا طرح‌ها و روزشمار به يك اندازه ديده شوند. تقويمي كه از سال‌ها عبور مي‌كند و با كنار رفتن سال كنار گذاشته نمي‌شود بلكه مي‌توان آن را در آرشيو هنري خود نگاه داشت.
اين هنرمند با بيان اينكه ما نبايد در خدمت تقويم باشيم بلكه تقويم بايد در خدمت ما باشد تاكيد مي‌كند: تقويم بخشي از مناسبت‌ها، اعياد، سوگواري‌ها و مناسبت‌ها را به ما نشان مي‌دهد ولي قسمتي از تقويم هم بايد به بخشي از روزگار ما اختصاص داشته باشد. در واقع روزها بايد مولفه انسان شوند نه انسان مولفه روزها.
