لزوم تامل در بازي هاي چند گانه
بلقيس سليماني يكي از نويسنده هاي پركار ايراني است كه تا پيش ازچاپ رمان«بازي آخر بانو» به عنوان يك منتقد ادبي مطرح بود،سليماني كه طي دوسال اخير دو رمان و يك مجموعه داستان منتشر كرده خيلي زود توانست در ميان اقشار مختلف جامعه طرفداراني پيدا كند تا جايي كه كارهاي او در رديف آثار پر فروش قرار گيرند._
رسول آباديان:يكي از رازهاي موفقيت كارهاي سليماني يك نوع سادگي همراه با تفكر است،تفكري كه جهان آدم هاي ديگر را با احترام تمام به رسميت مي شناسد.
به تعبيري ديگر مي توان گفت سليماني نويسنده اي براي همه است،يعني اين كه هر خواننده از هر طيفي مي تواند از خواندن كارهاي او لذت ببرد،بسياري ازخوانندگان حرفه اي ادبيات داستاني كار آخر اين نويسنده يعني «خاله بازي»را كاري سرشار از مفاهيم فلسفي قلمداد كرده اند و بسياري ديگر از آن به عنوان يك كار «اتوبوسي» نام برده اند كه به نظر مي رسد هر دو نظريه تا حدودي از حوزه انصاف و داوري صحيح فاصله داشته باشد. خواننده در«خاله بازي»با يك داستان سرراست مواجه است كه ريشه در دغدغه هاي ازلي و ابدي زن ها و مردها دارد ، داستاني كه در بعضي موارد تا حد داستان هاي معمولي و نام آشناي عشقي تنزل مي يابد و در بعضي موارد در حدي قابل قبول ظاهر مي شود. اشاره به اين موضوع ضروري به نظر مي رسد كه «خاله بازي» مانند تمام آثاري كه به ناگهان از سوي محافل ادبي مورد توجه قرار مي گيرند و به محض انتشار جلسات ريز و درشتي برايشان برگزار مي شود اولين ضربه را تاكنون از همين جلسات دريافت كرده است. تجربه نشان داده كه «مسابقه» تشكيل جلسات نقد و بررسي آثاري كه فقط چند روز از عرضه شان گذشته نه تنها هيچ كمكي به فهم و ادراك مخاطب از اثر نمي كند بلكه منجر به فضايي منفي مي شود كه به هرحال فقط گريبان نويسنده را مي گيرد. آنچه از نتايج جلساتي كه تا كنون براي اين رمان برگزار شده برداشت مي شود اين است كه كار سليماني هنوز براي منتقدان حاضر در جلسات هم حلاجي نشده و اغلب آن ها با برداشت هايي مربوط به ذهنيت خود با آن مواجه شده اند و شايد به همين دليل باشد كه اغلب ازكليات سخن به ميان آمده و كوچك ترين نامي از شخصيت ها و جايگاه آن ها در روند اثربرده نشده است. رمان «خاله بازي» كاري است كه مي شود در دو نشست آن را خواند چون نه پيچيدگي هاي روايتي دارد و نه نويسنده بر آن بوده كه وزنه اي بزرگ تر از توان خود بردارد،بر خلاف نظرات بسياري از منتقدان اين كار نه به ورطه شعارهاي هميشگي مظلوميت زن افتاده و نه قصد داشته از مرد تصويري به عنوان «سالار» ارائه دهد.
نكته اي اساسي كه در خاله بازي كمي خواننده را اذيت مي كند عدم توان سليماني در پرداخت شخصيت هاي مرد است،سليماني هم ظاهرا مانند بسياري ديگر از نويسندگان زن به برداشتي سنتي ازشخصيت هاي مرد در كارش بسنده كرده و در ساخت و ساز منطقي آن ها ضعيف عمل كرده است.
بايد گفت كه رخوت و عملكرد شخصيتي چون«مسعود» به هيچ وجه ريشه در انكار جايگاه مرد در ذهنيت نويسنده ندارد بلكه اين عمل به ضعف سازوكار داستاني برمي گردد كه در بخش عظيمي از كار جريان دارد.
نكته ديگري كه «خاله بازي» را از سطح يك كار حرفه اي دور مي كند اصرار نويسنده درطولاني نويسي است،نكته اي كه گاه آن قدر پيش مي رود كه خواننده حس مي كند از سوي نويسنده به«بازي» گرفته شده،نويسنده اي كه در گير و داركار خود و احترام به مخاطب به مورد اول راي داده است.
رمان«خاله بازي» نشان دهنده اين واقعيت است كه سليماني بايد درچاپ كردن كارهايش كمي حساسيت بيشتري نشان بدهد زيرا آن چه اودر زمينه بازي هاي چند گانه انجام داده ديگر كشش لازم را از دست داده اند و او بايد سويه ديگري از تخيل خود را با لحاظ زماني براي تجديد قوا آزمايش كند.
يكي از نكات اساسي و بسيار مهم رمان«خاله بازي» ساخت و ساز بديع شخصيت هاي زنانه است،شخصيت هايي كه به جرات مي توان گفت يك سر و گردن از شخصيت هاي مشابه در كارهاي ديگر بالاترند. گرچه سليماني در كار مورد بحث تا حد زيادي عنان اختيار را از دست داده وپرورش منطقي شخصيت زن ها را در مقايسه با رمان قبلي اش حيف و ميل كرده اما باز هم نمي توان به راحتي از كناراين مسئله بگذريم و «ناهيد» را به عنوان يك شخصيت ناب به حساب نياوريم.
تيز هوشي سليماني در رمان«خاله بازي» اين است كه او با دستاويز قرار دادن مسائل سياسي مربوط به دهه شصت كارش را از لبه تبديل شدن به يك كار بازاري عبورداده است،اغلب شخصيت هاي خاله بازي به لحاظ جايگاه داستاني در قالب شخصيت هاي رمانتيك قرار مي گيرند ومانند همه شخصيت هايي از اين دست داراي ضعف و قوت هايي هستند، اما نويسنده با ترفند تعلقات سياسي امتيازاتي را برايشان قائل شده كه در در بستر ماجرا خوش نشسته است.
رمان«خاله بازي» سال 1387 با قيمت 3500تومان توسط انتشارات ققنوس عرضه شده است.
ایبنا
|