|
20 آذر 1387
 تازه ترين اثر "جواد اسحاقیان" با عنوان « از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان» خوانش دو رمان برجسته‌ی ادبیات داستانی آمریكا و ايران «خشم و هیاهو» و«سمفونی مردگان » بر پایه‌ی نظریه‌ی ادبی نو منتشر شد.
این كه رمانی خوش ساخت ، مدرن و سرشار از رمز و راز مانند «سمفونی مردگان » عباس معروفی زیر تأثیر یكی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین شاهكارهای ادبیات جهان «خشم و هیاهو»ی فاكنر نوشته شود ، مایه‌ی شگفتی نیست . تأثیرگذاری بر ادبیات داستانی جهان، ویژگی همه‌ی شاهكارهایی است كه هم بر برجسته‌ترین و بدیع‌ترین میراث شگردهای روایی در ادبیات جهان استوار است و هم عالی‌ترین جنبه‌های معنوی، عاطفی و انسانی را بازتاب می دهد . تأثیر «خشم و هیاهو»ی فاكنر بر رمان برجسته‌ی « پدرو پارامو» نوشته ی " خوان رولفو "ی مكزیكی همان اندازه آشكار است كه تأثیرش بر خلق « شاهزاده احتجاب» هوشنگ گلشیری و« سمفونی مردگان» عباس معروفی . آنچه در این میان برای منتقد و خواننده‌ی خلاق اهمیت دارد شیوه‌های تعامل میان دو اثر ادبی است . دكتر غنیمی هلال در ادبیات تطبیقی خود هنرمندان را به زنبوران عسل مانند می‌كند كه « شیره‌ی گل‌های گوناگون را می‌مكند؛ آنگاه از درون خود، شهدی می‌تراوند كه هر كدام عطر و رنگی خاص دارند . نقش ذاتی هنرمند و نویسنده در آفرینش یك اثر ادبی در همین مرز معین می‌شود .» دكتر عبدالحسین زرین كوب در نقد ادبی خود به هنگام تعیین حدود و ثغور " ادبیات تطبیقی " به نوع « تصرف و تدبیری » نظر دارد كه « هر قومی در آنچه از آثار ادبی قوم دیگر اخذ و اقتباس می نماید ، اِعمال می كند .» خوانش رمان نشان می دهد كه " معروفی " در رویكرد خود به رمان " فاكنر " كوشیده ضمن بهره‌جویی از شگرد روایی " جریان سیال ذهن " تا آنجا كه خلاقیت هنری‌اش اجازه می‌دهد، رمانی بومی و ایرانی خلق كند و از رونوشت برداری از شخصیت‌های " خشم و هیاهو " خودداری كند. دقیقه‌ی دیگر در برخورد خلاق " معروفی " رویكرد سیاسی او به تاریخ معاصر و ترسیم هشت پای پدرسالاری در كشور ماست و به همین دلیل " آیدین " مانند " بِنجی " تنها یك شخصیت « مظلوم » و عقب افتاده نیست ، بلكه یك « محكوم » سیاسی است و " جابر " تنها پدر و یك بازاری سنتی نیست ؛ نمادی از حاكمیت هراسناك سیاسی است .
كتاب از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان چهار فصل دارد : در نخستین فصل با عنوان رقص عقربه
های زمان در خشم و هیاهو و سمفونی مردگان از شیوه‌های برخورد و تلقی برخی شخصیت‌های دو رمان با مقوله‌ی « زمان » سخن می‌رود و نشان می‌دهد كه شخصیت‌های فرابین و آرمانگرایی چون " كونتین " و " آیدین " ـ كه دانشجوی دانشگاه هستند و به جنبه های " كیفی " و " ارزشی " زمان اهمیت می‌دهند ـ تا چه اندازه با شخصیت‌های سوداگر دو رمان مانند " جیسن " و " اورهان " ـ كه به ابعاد " كمّی " و "مادّی " زمان وابسته اند ـ تفاوت دارند .
نویسنده در دومین فصل با عنوان رقص عقربه‌های ذهن در خشم و هیاهو و سمفونی مردگان به طرح ساز و كار " جریان سیال ذهن " در هر دو اثر مــــــی‌پردازد و ویژگی‌های این شگرد روایی را در ده مورد و از رهگذر نمونه‌هایی از هر دو رمان مورد تحلیل قرار می‌دهد و در ضمن آن، می‌كوشد تعاملات ذهنی كسان هر دو رمان را بر پایه‌ی هنجارهای سه گانه‌ی " تداعی معانی " در روان شناسی مورد ارزیابی قرار دهد.
سومین فصل كتاب با عنوان گزاره های جامعه شناختی در خشم و هیاهو و سمفونی مردگان، كوششی برای خوانش دو رمان بر پایه‌ی نقد جامعه شناختی و ماركسیستی " زی . باربو " نظریه پرداز ایتالیایی است . برای این مقصود نویسنده در آغاز به تحلیل « ذهنیت اشرافیت فئودالی » آقای " كامپسن " پرداخته و ویژگی‌های عام آن را برشمرده است. سپس « ذهنیت خرده بورژوازی نوكیسه » و ویژگی‌های آن در مورد شخصیت‌هایی چون " جیسن " و " اورهان " مورد بررسی قرار می گیرد. با این همه نویسنده با علم بر تفاوت ساخت اقتصادی و ذهنیت طبقاتی در دو كشور ایالات متحده‌ی آمریكا و ایران از هرگونه تطبیق كلیشه‌ای خودداری كرده، می‌كوشد ویژگی‌های عام " پدرسالاری " را در رمان " سمفونی مردگان " به گونه‌ای مشروح توضیح دهد ودر پایان به پیوند دقیق موجود میان ذهنیت و خاستگاه طبقاتی نویسندگان با دو اثر یاد شده بپردازد و در ضمن، دیدگاه خطای " بوریس ساچكف " نظریه پرداز حزب كمونیست اتحاد شوروی سابق را در تحلیل رمان " خشم و هیاهو " و نویسنده‌ی آن، مورد ارزیابی جامعه شناختی قرار دهد. كوشش نویسنده برای بررسی " ساخت شخصیت " عباس معروفی در ارتباط با " سمفونی مردگان " خواندنی است .
چهارمین و واپسین فصل كتاب با عنوان قطب‌های استعاره و مجاز در خشم و هیاهو و سمفونی مردگان ، تلاشی برای خوانش دو رمان از رهگذر نظریه‌ی ادبی و ساختگرای " رومن یاكوبسن " زبان شناس و منتقد روسی الاصل آمریكایی است. ارزش این فصل بیش‌تر به خاطر رمزگشایی نویسنده از استعاره ها ، نمادها و راز و رمزهای هر دو رمان است. در همین فصل است كه نویسنده پاره‌ای داوری های نادرست را ـ كه برخی از منتقدین آمریكایی و ایرانی در رمزگشایی " خشم و هیاهو " طرح كرده‌اند ـ مورد نقادی قرار می‌دهد .
آنچه این كتاب را برجسته و خواندنی می كند، رویكرد نویسنده به " متن " است ؛ نه به " نویسنده ". او در خوانش خود به داوری‌ها و دریافت دیگر منتقدان اعتنایی ندارد؛ بلكه می‌كوشد از رهگذر خوانش نشانه شناختی ، زبان شناختی و روان شناختی به راز و رمزهای رمان نزدیك شود؛ قانونمندی‌های ناظر بر شیوه‌های روایی، جامعه شناختی و روان شناختی اثر را كشف و تبیین كند و خوانش رمان را به مرزهای بوطیقای نو نزدیك سازد.
«از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان» نوشته " جواد اسحاقیان " را انتشارات هیلا ، سال 1387 در 134 صفحه منتشر و با قيمت 2000 تومان در بازار نشريات عرضه مي‌شود.
آتی بان
| 
