كتاب جويني يكي از بهترين نمونه‌هاي نشر متكلف مصنوع به شمار مي‌رود و درك و فهم آن بسيار دشوار است.تنها چاره اين دشواري بازگرداني است كه فروزان آزاد بخت به اين مهم نائل آمده است.
در آغاز اين كتاب، ابتدا زندگينامه عطاملك جويني به نقل از مقدمه علامه محمد‌بن‌عبدالوهاب قزويني بر تصحيح «جهانگشا» آمده است و سپس اوضاع اجتماعي عصر مغول به نقل از «تاريخ ادبيات در ايران» نوشته ذبيح الله صفا ذكر شده است.
بعد از اين مطالب، سبك شناسي «تاريخ جهانگشا» صورت گرفته است كه اين مبحث برگرفته از «سبك شناسي» محمدتقي بهار است.
پس از اين فصول، بازگرداني متن كامل جلد اول «تاريخ جهانگشاي جويني» بر اساس تصحيح علامه قزويني بر اين كتاب (‌چاپ بريل ليدن 1937)، صورت گرفته است.
علاملك جويني از اديبان قرن هفتم هجري بود. او در زماني زيست كه وحشتناك‌ترين دوران تاريخ ايران از حيث قتل عام‌ها، كشتارها و ويراني‌هاي پياپي رخ داد.
وقايع آن دوران و جنايت و كشتار و غارت بي‌امان مردم ايران در عصر حمله مغول، منجر به نوشتن تاريخ‌ها و شرح‌هايي شد كه همگي، آن وقايع دردناك و جانگداز را توصيف كردند.
در اين دوره بر اثر غلبه مغول و تاتار و در هم ريختن بنيادهاي مملكتي به دست آنان و حكومت كردن متمادي آن قوم و به كار داشتن ياساي چنگيزي و اداره كردن مملكت با اصطلاح‌هاي خاص مغولي و دلايل ديگر از اين گونه، زبان تركي و به ويژه تركي مغولي بيشتر از قرن ششم در ايران متداول شد.
كتاب « جهانگشاي جويني» از جمله كتاب هاي اين دوره است كه به شيوه انشا و سبك منشيانه قديم با تصرفاتي تازه نوشته شده است.
در مقدمه اين كتاب به شيوه «مقدمه ابن خلدون»، مسائل فلسفي و اصول صحيح اجتماعي در علل حقيقي شكست «خوارزميان » و انقراض مدنيت ايرانيان در برابر حادثه تاتار و علت‌هاي واقعي ديگر در پيشرفت كار «چنگيز» و اتباع خونيريز او آمده است.
موازنه و سجع، تجنيس و اشتقاق واستدلالات از قرآن و حديث و شواهد و امثال از شعر تازي و فارسي و تحليل شعر و تلميح از آيات قرآني در سراسر كتاب ديده مي‌شود.
كتاب‌ «تاريخ جهانگشاي جويني» كه كتاب حاضر بازگردان آن است، خود داراي عبارات سليس و لطيف است. گاه عبارات خشن و متكلفانه و آميخته به تعقيد به كار برده شده است. همچنين استفاده از لغات و كلمات مغولي كه بعدها در سراسر كتب تاريخ نيز ديده شد، در اين كتاب براي نخستين بار ديده شده است.
كتاب «تاريخ عصر چنگيز خان مغول» را انتشارات روز بهان در 368 صفحه، با شمارگان 1000 نسخه و به قيمت 5000 تومان منتشر كرده است.

 

خبرگزاری فارس