كتاب «فراز و فرود اصلاحات در عصر امیركبیر» به قلم دكتر محمدامیر شیخ نوری از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، كتاب «فراز و فرود اصلاحات در عصر امیركبیر» حاصل پژوهشی است كه بیش از یك سال در گروه تاریخ و تمدن پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعی درباره مروری بر عملكرد امیركبیر در ایران صورت گرفته‌است.

در مقدمه این كتاب آمده‌است: «اصلاحات در ایران معاصر به دو گونه اصلاحات درون حكومتی و اصلاحات برون حكومتی تقسیم شده‌است. اصلاحات نوع اول در عصر قاجاریه، توسط افرادی چون عباس‌میرزا به شكل اصلاح‌طلبانه و رفرمیستی انجام می‌گرفت. امیركبیر نیز در این دوره با قبول شالوده نظام سیاسی، تلاش داشت در چارچوب نظام مستقر از ظرفیت‌های موجود برای ایجاد اصلاحات در راستای سامان دادن به امور و رفع موانع و غلبه بر آن چه عقب‌ماندگی كشور را به دنبال داشت، عمل نماید. برخلاف جریان درون حكومتی، اصلاحات كه بیش‌تر جنبه سخت‌افزاری و خصوصاً اقتصادی مالی داشت، اصلاحات برون حكومتی، بیشتر سبقه نرم افزاری و خصوصاً سیاسی داشت.»

روش تحقیق در این اثر پژوهشی، تاریخی است، اما تاریخ به مفهوم سنتی، یعنی وقایع‌نگاری نیست، بلكه این وقایع و اتفاقات با روش تحلیلی بررسی شده‌اند.

فراز و فرود اصلاحات در عصر امیركبیر از 3 فصل اصلی تشكیل شده‌است. فصل اول و دوم درباره ساختار حكومت و لزوم تغییرات است و زمینه اقدامات و اصلاحات امیركبیر در آن آمده‌است.

«ساختار حكومت در دوران قاجار و آغاز روابط با اروپا» عنوان فصل اول كتاب است كه در آن عناوینی نظیر نام و نشان قاجار، آغاز روابط با اروپا، درگیری‌های ایران دوره قاجار با سیاست‌های استعماری، ساختار دولت، جنگ‌های ایران و روسیه، صنعت در دوره قاجار مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌است.

فصل دوم «لزوم تغییرات اجتماعی» نام دارد كه شامل عناوینی نظیر مدرنیسم، لزوم بازسازی تغییرات اجتماعی، آغاز تحولات در ایران، مراحل اندیشه نوسازی در ایران، تجددطلبی و نوگرایی است و به بررسی نحوه تحولات در ایران از دوره عباس میرزا و قائم مقام فراهانی پرداخته‌است.

فصل سوم، در واقع بخش اصلی كتاب فراز و فرود اصلاحات در عصر امیركبیر است كه به اقدامات امیركبیر در دوره صدارت او، از بعد داخلی و خارجی اختصاص دارد.

مؤلف اثر در این باره نوشته‌است: «امیركبیر در جهت و مسیر اصلاحات اداری و عمومی گام برداشت كه بدون آن، اوضاع آشفته ایران سر و سامانی به خود نمی‌گرفت. وی ابتدا مصمم شد سازمان‌های اداری كشور را كه از سرتا پا ناقص، یا حداقل دستخوش فساد و تباهی گشته بود، اصلاح نماید. امیركبیر دریافته ‌بود كه باید سرلوحه اقدامات خود را در هر زمینه، ابتدا استقلال سیاسی ایران قرار دهد، با بیگانگان و ممالك همسایه ارتباط داشته باشد ولی براساس دوستی متقابل، اصول شرافت و بر پایه حقوق مشترك؛ او موازنه سیاسی را در همه حال در روابط دیپلماسی رعایت می‌كرد.»

فصل سوم كتاب با عنوان «صدارت میرزا تقی‌خان امیركبیر» شامل عناوینی نظیر: امیركبیر قبل از صدارت، داوران صدارت وی، امنیت داخلی در دوران صدارت، دوران صدارت وی، امنیت داخلی در دوران صدارت، اصلاحات میرزا تقی‌خان، سیاست خارجی امیركبیر، رویكرد وی به مذهب واقعیت‌های دینی، عزل و قتل امیركبیر، نظرات برخی مورخان داخلی و خارجی درباره وی است.

كتاب فراز و فرود اصلاحات در عصر امیركبیر را انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با شمارگان 2000 نسخه در 500 صفحه منتشر كرده‌است.