ناشران و مسؤلان فرهنگي حوزه كتاب در سال 86 با اتفاقاتي روبرو شدند كه بسياري از آنها از يك سو تجربه نو بود و از سوي ديگر همراه با واكنش و اعتراض بود.
به گزارش خبرنگار كتاب فارس، جابجايي نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران مهم‌ترين رويداد حوزه كتاب بود. اين جابجايي هم براي ناشران و هم براي مسئولان فرهنگي و مخاطبان هر دو تجربه‌اي نو بود؛ تجربه‌اي كه همراه بود با واكنش و اعتراض. توزيع بن الكترونيكي خريد كتاب و راه‌اندازي سامانه الكترونيكي صدور مجوز كتاب از ديگر تجربه‌هاي نو بود كه براي نخستين بار در بازار كتاب ايران اتفاق افتادند. حذف كاغذ يارانه‌اي نيز ناشران و كاغذفروشان را به فضاي تازه‌اي برد تا بدون تكيه بر امكانات دولتي به بقاي خود در بازاري رقابتي بيانديشند. در زير مهم‌ترين رويدادهاي حوزه كتاب مرور مي‌شود:
*حذف كاغذ يارانه‌اي از اول سال 86 وزارت ارشاد كاغذهاي يارانه‌اي را از چرخه نشر كتاب حذف كرد. وزارت ارشاد با اين كار خود قصد داشت به جاي حمايت از ناشر از مخاطب كتاب پشتيباني كند. برنامه وزارت ارشاد براي رسيدن به اين هدف خريد كتاب از ناشر، تجهيز كتابخانه‌هاي عمومي و توزيع بن بود. حذف كاغذ يارانه‌اي باعث شد بسياري از ناشران غير حرفه‌اي براي بقاي خود در رقابت‌هاي بازار كتاب به دست و پا بيفتند.
*جابجايي نمايشگاه كتاب و حاشيه‌هاي آن نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران بعد از 19 دوره برگزاري در محل نمايشگاه‌هاي بين‌المللي به مصلاي تهران منتقل شد و حاشيه‌هاي بسياري درست كرد. استدلال وزارت ارشاد براي اين جابجايي عمدتاً مربوط به ترافيك سنگيني بود كه در ايام نمايشگاه در خيابان‌هاي اطراف ايجاد مي‌شد. تصميم اوليه وزارت ارشاد بر دو پاره كردن بخش داخلي از بخش خارجي بود كه اين مسأله باعث تحريم نمايشگاه كتاب تهران از سوي اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران شد. سرانجام ناشران و وزارت ارشاد با يكديگر به توافق رسيدند كه اين نمايشگاه به صورت يكپارچه در مصلي برگزار شود.
* رونمايي از شاهنامه با تصحيح خالقي‌مطلق شاهنامه فردوسي با تصحيح خالقي‌مطلق بيستم تير در دائرة‌المعارف بزرگ اسلامي رونمايي شد. خالقي‌مطلق بيش از 36 سال براي تصحيح اين اثر حماسي كار كرده بود. او تصحيح انتقادي شاهنامه را بر اساس نسخه فلورانس مورخ 614 هـ.ق انجام داده است. خالقي پيش از آغاز تصحيح شاهنامه 10 سال وقت خود را صرف گردآوري و بررسي نسخه‌هاي موجود از شاهنامه در سراسر جهان كرده بود. او ابتدا 50 نسخه را بررسي كرد و از بين آنها 16 نسخه را انتخاب و سپس به تصحيح انتقادي و مقابله اين نسخه‌ها با يكديگر پرداخت. پيش از اين، آخرين تصحيح رايج بين شاهنامه‌پژوهان شاهنامه موسوم به «چاپ مسكو» بود. اساس شاهنامه «چاپ مسكو» نسخه 675 هـ.ق محفوظ در موزه بريتانيا در لندن بود. بسياري از محققان و شاهنامه‌شناسان تصحيح خالقي‌مطلق را بهترين تصحيح مي‌دانند.
*اعتراض ناشران به شيوه خريد كتاب شيوه خريد كتابِ وزارت ارشاد از ناشران اعتراض‌هايي به دنبال داشت كه سرانجام به نامه‌نگاري بين محسن پرويز و جلال همايي منجر شد. مجيد حميدزاده، مدير كل اداره كتاب وزارت ارشاد آماري از خريد كتاب ارائه داد كه نشان مي‌داد از حدود 445 ناشر كتاب خريداري شده است. برابر اعلام رسمي وزارت ارشاد حدود 4000 ناشر از 8000 ناشري كه پروانه نشر دارند، فعال هستند. ناشران اين پرسش را طرح مي‌كردند كه آيا از بين 4000 ناشري كه فعاليت مي‌كنند فقط حدود 10 درصد آنان و يا 445 ناشر داراي كتاب مناسب و با كيفيت هستند.
* انتشار آخرين هري‌پاتر و حاشيه‌هايش آخرين جلد مجموعه هري‌پاتر 29 تير در سراسر جهان توزيع شد. دو ناشر ايراني نيز جلد هفتم هري‌پاتر را با عنوان «هري‌پاتر و حفره‌هاي مرگبار» به زبان انگليسي همزمان با پخش جهاني آن در تهران پخش كردند. اين كتاب در تهران 34 هزار تومان فروخته شد. نشر چشمه و بيان سليس ناشراني بودند كه هري‌پاتر را در تهران توزيع كردند. بيش از صد نفر شبانه براي خريدن آخرين نسخه هري‌پاتر جلوي فروشگاه بيان سليس جمع شده بودند. از همان شبِ توزيع آخرين هري‌پاتر در تهران چند مترجم همزمان شروع به برگرداندن آن به فارسي كردند. در طول سه ماه محمد نوراللهي، ويدا اسلاميه و پرتو اشراق اين كتاب را با عناوين مختلف به فارسي ترجمه كردند. مترجم اول اسم «هري‌پاتر و قديسان مرگبار» را براي ترجمه خود انتخاب كرد و مترجم دوم «يادگاران مرگ» را برگزيد. مترجم سوم نيز اسم «پيام‌آوران مرگ» را روي ترجمه خود گذاشت. مجموع شمارگان اين سه كتاب در مدت كوتاهي از مرز 100 هزار نسخه گذشت. روز سي تير بيش از 11 ميليون و 650 هزار نسخه از آخرين جلد هري‌پاتر در سراسر جهان فروخته شد.
*درگذشت مدير انتشارات خوارزمي عليرضا حيدري، مدير انتشارات خوارزمي 15 شهريور به گفته چندتن از دوستان نزديكش هنگام كوهپيمايي بر اثر سكته قلبي درگذشت. انتشارات خوارزمي يكي از بنگاه‌هاي بزرگ نشر در ايران بود كه در طول فعاليت‌هاي مستمر و تأثيرگذار خود به ويژه در سال‌هاي گذشته بسياري از آثار معتبر ادبي و فلسفي را در ايران به چاپ رساند. دوره‌هاي مختلف آثار افلاطون و ارسطو با ترجمه‌هاي محمدحسن لطفي از جمله آثار باارزشي بودند كه خوارزمي در سال‌هاي گذشته آنها را منتشر كرده بود.
* توزيع بن الكترونيكي كتاب به جاي بن كاغذي مهر ماه وزارت ارشاد تصميم گرفت كارت الكترونيكي خريد كتاب را به تدريج جايگزين بن كاغذي خريد كتاب كند. سيدمهدي جهرمي، مدير عامل خانه كتاب در مراسم رونمايي اين كارت در 14 مهر عنوان كرد كه در ايران تعداد كتابخوان‌ها بيشتر از 4 ميليون نفر نيست و تا 2 سال آينده نيز فقط همين تعداد كارت بين مردم توزيع مي‌شود. تعداد دستگاه‌‌هاي كارت‌خوان در زمان رونمائي از اين كارت 228 دستگاه بود كه در كتابفروشي‌هاي استان‌هاي تهران، كرمان، خوزستان، قزوين، قم، گيلان، هرمزگان، مازندران، لر ستان و اصفهان قرار گرفته‌اند. قرار است به تدريج 3 هزار كتابفروشي به دستگاه كارت‌خوان مجهز شوند. يكي از نگراني‌هاي كارشناسان از گسترش اين كارت، احتمال استفاده سوء از آن در بازار سياه بود. وزير ارشاد در پاسخ به اين نگراني‌ها گفته بود: اگر از عالم احتمالات حرف بزنيد انكار نمي‌كنم. اما برحسب آنچه كه دوستان ما پيش‌بيني كرده‌اند حتي‌المقدور اين قضيه از آفات ورود به عرصه بازار آزاد كه چه عرض كنم بازار سياه ان‌شاءالله در امان خواهد بود.
*تعطيلي كافه كتاب‌ها در تهران روزهاي اول آبان اداره اماكن تهران نسبت به تعطيلي كافه كتاب‌هاي شهر تهران اقداماتي كرد. اين كافه كتاب‌ها به علت تداخل صنفي تعطيل شدند. كتابفروشي ثالث در خيابان كريم‌خان پس از اخطار اداره اماكن براي تعطيلي كافه كتاب خود صبح روز پنج‌شنبه سوم آبان پلمب شد. كافه كتاب ثالث يكي از نخستين كافه كتاب‌هاي تهران بود كه از پنج سال پيش همزمان با افتتاح فروشگاه اين انتشارات كار خود را شروع كرده بود. در طول اين چند سال هنرمندان و نويسندگان صاحب‌نامي از جمله اورهان پاموك و آدونيس در اين كافه كتاب حضور يافته بودند. كافه كتاب‌هاي بدرقه جاويدان، شهركتاب ونك ، دروس و كتاب روشن از جمله كافه كتاب‌هاي ديگري بودند كه تعطيل شدند.
* برگزاري اولين دوره جايزه كتاب فصل اولين دوره از جايزه كتاب فصل 21 آبان در تالار فردوسي دانشگاه تهران برگزار شد. خانه كتاب در سال جاري غير از اين جايزه جوايز ديگري را هم راه‌اندازي كرد كه گام اول از جمله آنها بود. يكي از اهداف طراحان اين جايزه، كاهش حجم كارهاي داوري در جايزه كتاب سال جمهوري اسلامي است. در اولين دوره اين جايزه 2500 جلد كتاب به دبيرخانه رسيد كه 130 جلد به مرحله دوم راه پيدا كرد و در نهايت 35 اثر در حوزه‌هاي مختلف علوم انساني انتخاب شدند. بيش از يك سوم آثار رسيده به دبيرخانه اين جايزه كتاب‌هاي ديني بود.
* انتشار و توقيف كتاب ماركز در تهران آخرين رمان گابريل گارسيا ماركز با عنوان «خاطره دلبركان غمگين من» با ترجمه كاوه ميرعباسي در تهران منتشر شد. اين كتاب بيش از يك سال براي اخذ مجوز در وزارت ارشاد مانده بود و سرانجام در روزهاي اول آبان ناشر توانست آن را با مجوز وزارت ارشاد منتشر كند. در اين رمان 124 صفحه‌اي كه ماركز آن را در سال 2004 نوشته، داستان روزنامه‌نگاري روايت مي‌شود كه در نود سالگي خود دلبسته دختري 14 ساله مي‌شود و طي آن خاطره روابط نامشروع خود را با فاحشه‌ها مرور مي‌كند. كتاب در روزهايي منتشر شده بود كه نمايشگاه مطبوعات نيز برگزار شده بود. وزير ارشاد در حاشيه نمايشگاه انتشار اين رمان را ناشي از غفلت دانسته بود. صفارهرندي گفت: فردي كه عامل اين غفلت بوده از كار بركنار شده و ناشري كه اين كتاب را با علم بر محتويات آن عرضه كرده نيز بايد پاسخگو باشد. اين رمان ظرف سه هفته فروش رفت و با‌قي‌مانده نسخه‌هاي آن توقيف شد.
*برگزاري نخستين اجلاس رؤساي كتابخانه‌هاي ملي عضو اكو نخستين اجلاس رؤساي كتابخانه‌هاي ملي كشورهاي عضو اكو 28 آبان در كتابخانه ملي برگزار شد. در اين اجلاس 8 كشور از 10 كشور عضو اكو شركت كردند. ازبكستان و تركمنستان نماينده‌اي به اين اجلاس نفرستادند. به پيشنهاد ايران اتحاديه كتابخانه‌هاي كشورهاي عضو اكو با نام اختصاري «افلا» (ECO FEDERATION LIBRARY ASOSIATION) كه هم در برگيرنده كتابخانه‌هاي ملي و هم آرشيوهاي ملي است، تصويب شد. رؤساي كتابخانه‌هاي ملي كشورهاي عضو اكو از اين پيشنهاد به خاطر شباهتش با اتحاديه ايفلا (فدراسيون بين‌المللي انجمن‌ها و مؤسسات كتابخانه‌اي) استقبال كرده بودند.
* كاهش 27 درصدي بودجه كتاب بر اساس بودجه سال آينده، بودجه ترويج كتابخواني 27درصد كاهش داشت. مجموع اعتبارات وزارت ارشاد براي حمايت از نشر، كتاب و مطبوعات در سال 86 معادل 97 ميليارد و 456 ميليارد و 500 هزار تومان بود. اين بودجه براي سال آينده به 71 ميليارد و 609 ميليون و 600 هزار تومان رسيده كه در قياس با بودجه سال جاري 27 درصد كاهش يافته است.
* راه‌اندازي سامانه نرم‌افزاري صدور مجوز كتاب سامانه الكترونيك صدور مجوز نشر 20 بهمن افتتاح شد. با اجراي اين طرح نيازي به حضور فيزيكي ناشر در وزارتخانه نيست و ناشر مي‌تواند كتاب خود را از طريق اين سيستم رديابي كند. بخش صدور مجوز چاپ و نشر كتاب يكي از پر مراجعه‌كننده‌ترين بخش‌هاي وزارت ارشاد است و راه‌اندازي اين سامانه نيز در راستاي كاهش ترافيك رفت و آمد ناشران صورت گرفته است. با استقرار اين سامانه در شبكه جهاني وب، ناشران و متقاضيان دريافت مجوز كتاب مي‌توانند تمام مراحل فرآيند دريافت مجوز را از طريق شبكه و با استفاده از اين سامانه انجام دهند.
* رونمايي از آثار عطار با تصحيح شفيعي‌كدكني سه كتاب از منظومه‌هاي عطار نيشابوري با عناوين «اسرارنامه»، «مصيبت‌نامه» و «الهي‌نامه» با تصحيح محمدرضا شفيعي‌كدكني دهم اسفند رونمايي شدند. او سه سال پيش «منطق الطير» عطار نيشابوري را نيز با مقدمه، تصحيح و تعليقات در 700 صفحه منتشر كرده بود. شفيعي‌كدكني، بيش از چهار دهه از عمر خود را صرف تصحيح و تحقيق بر سر آثار عطار نيشابوري كرده است. تنها اثر از عطار نيشابوري كه هنوز تصحيح آن آماده نشده «تذكرة‌الاولياء» است كه وسواس‌ها و دقت علمي شفيعي انتشار آن را به تأخير انداخته است. بسياري از مصححان و محققان تصحيحات شفيعي‌كدكني را از آثار عطار بهترين تصحيح مي‌دانند.
* توجه كتابخانه‌ها به نسخ خطي توجه ويژه كتابخانه‌هاي بزرگ به نسخ خطي از جمله رويدادهاي امسال بود. كتابخانه مجلس و كتابخانه ملي بودجه‌هاي خاصي را براي خريد نسخ خطي اختصاص دادند. مسؤلان كتابخانه مجلس اعلام كردند بدون هيچگونه محدوديت مالي و زماني مي‌توانند تمام نسخ خطي را بخرند. از سوي ديگر كتابخانه ملي در اواخر سال كمبود بودجه داشت و براي خريد نسخ خطي به تنگنا افتاد.
