-
-
-
"سنت و شهوت؛ تمایلات جنسی زنان در ایران" عنوان كتابی پژوهشی از مریم طاهری‌فرد است كه به تازگی در انتشارات اولریكه هلمر به زبان آلمانی منتشر شده است. -
-
در این كتاب ۳۸۰ صفحه‌‌ای طاهری‌فرد، مسئله‌ی تمایلات جنسی زنان و روابط آنان با مردان را در این زمینه از دید سه نسل بررسی كرده است. او در این كتاب ابتدا به بخش تئوریك مسئله می‌پردازد و سپس پژوهش‌های تجربی خود را مطرح می‌كند. قسمت تجربی شامل مصاحبه با سه نسل از یك خانواده و نیز گفتوگو با كارشناسان زن و مرد در باره‌ی موضوع جنسیت و سنت می‌شود. مصاحبه‌شوندگان به قشرهای گوناگون جامعه‌ی ایران تعلق دارند، تحصیلات و سرگذشت‌های متفاوتی را پشت سر گذاشته‌اند و هم در شهر و هم در روستا زندگی می‌كنند. كتاب "سنت و شهوت" دربرگیرنده‌ی پاسخ‌های این زنان به پرسش‌هایی درباره‌ی روشنگری جنسی، اولین تجربه در مورد سكس، عادت ماهانه، رابطه با همسر و مقوله‌هایی به نام ازدواج و تربیت دخترانشان است. طاهری‌فرد هم‌چنین در این كتاب به ساختار اجتماعی ـ سیاسی جامعه‌ی ایران پس از انقلاب می‌پردازد كه بر پیش‌زمینه‌ی اندیشگی و رفتاری این زنان تأثیر گذاشته است. به این ترتیب كتاب "سنت و شهوت"، سندی است كه تغییرات و تحولات تعبیر از این مقوله‌ها را از نگاه زنان به ثبت می‌رساند و تأثیر اسلام بر زندگی روزمره‌ی آنان را باز می‌تاباند. از آن‌جا كه "سنت و شهوت" در این زمینه یكی از تازه‌ترین پژوهش‌هاست با نویسنده‌ی آن، مریم طاهری‌فرد به گفتوگو نشسته‌ایم:
-
-
-
دویچه وله: مدت‌هاست كه بحث و گفتوگو درباره‌ی زن و جنسیت و سكس، به ویژه در میان رسانه‌های برونمرزی فارسی زبان مد شده است. انگیزه‌ی شما از انتخاب این موضوع چه بوده‌است؟
-
-
مریم طاهری‌فرد: من در زندگی هرگز پیرو مد در هیچ زمینه‌ای نبوده‌ام. كیفیت كار همیشه برای من مهم بوده و نه ظواهر. قصد معروف شدن هم نداشته‌ام. انتخاب موضوع به دلیل مهم بودنش بوده و نه مد بودنش. و این كه هر كسی جرأت پرداختن به چنین موضوعات پر اهمیتی را ندارد. ولی همیشه یك نفر یا عده‌ای باید كاری را شروع كنند تا دیگران هم راهشان را ادامه دهند.
-
كار من یك حركت كوچك است كه امیدوارم زمینه‌ی فعالیت‌های بعدی و نوشته‌های بعدی را آماده كند.
-
-
شما در كتاب خود ابتدا به بخش تئوریك و سپس به پژوهش‌های تجربی مربوط به آن پرداخته‌اید. قسمت تجربی شامل مصاحبه با سه نسل از یك خانواده و نیز گفتوگو با كارشناسان زن و مرد در باره‌ی موضوع جنسیت و سنت می‌شود. این شیوه چه مزیت‌هایی برای تحقیق شما داشته‌است؟
-
-
-
تحقیق در سه نسل كه در سه مقطع تاریخی متفاوت زندگی كرده‌اند، نشان می‌دهد كه تحولات تاریخی و سیاسی چه نقشی در افكار جامعه ایفا می‌كنند و تا چه حدی رشد یا عدم رشد آموزشی و تربیتی در خانواده‌ها ناشی از كم‌كاری‌ها و بی‌توجهی‌های نهادهای دولتی است.
-
-
تحولات ۱۰۰ سال گذشته در ایران و دست و پا زدن میان سنت و مدرنیته، نقشی اساسی در افكار جامعه‌ی ایران تا به امروز بازی كرده است كه می‌بایستی به آن، بیش از این پرداخته شود. من فقط توانسته‌ام در تحقیقاتم به جزء كوچكی از این نوسانات و تغییرات و آن هم در یك زمینه‌ی به‌خصوص (رفتار جنسی) بپردازم.
-
-
مسئله سكسوآلیته در جامعه ایران، خود به خود تابو است. شما در كتابتان "سنت و شهوت"، به موضوع "رگل شدن" زنان هم پرداخته اید. قصد تحریك داشتید یا روشنگری؟ اگر جنبه‌ی دوم مطرح باشد، به چه نتیجه‌ای می خواستید برسید؟
-
-
من با پرداختن به مسائل مربوط به رفتار جنسی در دختران و زنان و با به‌كاربردن كلماتی متداول در این زمینه به‌هیچ‌وجه قصد تحریك نداشته‌ام و شاید این كار فقط نوعی تابوشكنی باشد. ولی صرفاً روشنگری مدنظر من بوده است. من خودم دوران كودكی، نوجوانی و بزرگسالی‌ام را در جامعه‌ی ایران گذرانده‌ام و از عدم ناآگاهی در دوران بلوغ و زناشویی رنج برده‌ام. به عنوان مثال زمانی كه برای اولین بار پریود شدم، فكر كردم كه پرده‌ی بكارتم را از دست داده‌ام. شب و روز گریه می‌كردم و جرأت بازگو كردنش را حتی به مادرم نداشتم. در تحقیقانم هم، از بسیاری از دختران و زنان مشابه این تجریه را شنیده‌ام. یكی از آنها حتی از ترس اطلاع خانواده از رازش، تصمیم به خودكشی گرفته بود. آیا همهی این مسائل كه من در این‌جا فقط جزیی از آن را مطرح كردم، دلیل كافی برای آن نبود كه امروز در موردش تحقیق كنم و بنویسم كه اگر مسئولان حتی ككشان هم نمی‌گزد، لااقل خانواده‌ها به فكر روشنگری خود و فرزندان خود باشند؟
-
همان‌طور كه گفتم كمتر زنی جرأت و شهامت این را دارد كه اول از خود شروع كند و از آبرو و حیثیت خود و خانواده‌اش نترسد.
-
-
معیار انتخاب این خانواده‌ها چه بوده است؟ برای پیدا كردن آنها چه مشكلاتی داشتید؟
-
-
خانواده‌ها را تصادفی پیدا كردم. هیچ‌كدام را قبلاً نمی‌شناختم. از هرخانواده كه پرسیدم، حاضر به همكاری و مصاحبه بود. از ارگان‌های دولتی كمكی نگرفتم، چون می‌دانستم كه نه تنها كمكی نخواهند كرد، بلكه ممكن است حتی مانع كارم هم بشوند. البته این كار خطرات خود را هم داشت كه بازگو كردنش را در این جا ضروری نمی‌دانم.
-
تعداد خانم‌هایی كه خواهان مصاحبه بودند، آن‌قدر زیاد بود كه مجبور می‌شدم انتخاب كنم. بعضی كه مشكلات زیادی در این زمینه‌ها داشتند، تصور می‌كردند كه من ناجی هستم كه برای كمك به آنها آمده‌ام و همه كاری هم از دستم ساخته است. بسیاری از آنها به این شرط با من مصاحبه كردند كه وقتی درسم تمام شد، برگردم و به آنها كمك كنم. من خود اما می‌دانستم كه این راه دراز است و یك دست صدا ندارد.
-
-
مصاحبه شوندگانم را هم از تهران و خانواده‌های مرفه و هم از شهرستان و كوچ‌نشینان انتخاب كردم كه دریابم كه داشتن این مشكلات عدیده در این زمینه‌ها ربطی به ثروت و فقر و طبقه ندارد. نتیجه این شد كه ناآگاهی همه جا وجود دارد. درست است كه خانواده‌ها (دختران و زنان) با من به‌راحتی از مسائل خصوصیشان حرف می‌زدند، ولی من مطمئن نیستم كه همه، به‌خصوص دختران جوان از همه چیز سخن گفته باشند.
-
مثلاً در مورد خشونت و آزار جنسی فقط تعداد كمی و آن‌هم بسیار مختصر جواب دادند و من هم به همین دلیل زیاد وارد این بحث به‌خصوص نشدم. دلیل دیگرش هم این بود كه تحقیق و نوشتن در همهی این موارد طوماری می‌شد كه فراتر از یك كار در مقطع دكترا بود.
-
-
با این حال در پایان كتابم اشاره به این كرده‌ام كه مسئله‌ی آزار و سوء‌استفاده‌ی جنسی موضوعی بسیار مهم و حساس است و با وجود تابو بودنش متداول هم هست كه باید به آن پرداخت. من فقط می‌توانم از خود و چند نفری كه در بچگی شهامت بازگوكردن رازشان را با من داشته‌اند، حرف بزنم و شاید همین، زمینه‌ی تحقیقات بعدیم باشد.
-
-
-
آیا تاثیر تحصیلات، مذهب، طبقه و ... هم در انتخاب این خانواده ها نقشی بازی كرده‌اند؟
-
-
تقریباً همهی خانم‌هایی كه من با آنها مصاحبه كردم، دلیل عقب‌افتادگی و ناآگاهی خود و خانواده و جامعه را مذهب و سنت می‌دانستند. ولی معتقد بودند كه اگر مذهب وسیله‌ای برای اعمال قدرت نباشد و با سیاست كاری نداشته باشد، این‌همه قدرت تأثیرگذاری نخواهد داشت. مشكل اساسی را بیشتر در سنت و جامعه مردسالار می‌دانستند.
-
-
در مورد تأثیر تحصیلات؛ مسلماً تحصیل رل مهمی در زندگی انسان‌ها بازی می‌كند. ولی این كه در مدرسه چه‌چیز به انسان یاد می‌دهند، اهمیت دارد. در مدارس ما، بچه‌ها فقط تا حدودی آموزش می‌بینند. ولی از پرورش خبری نیست. بیشتر خانم‌ها و دخترخانم‌ها اگر اطلاعی از دوران و بهداشت بلوغ داشتند، فقط از معلمان دلسوزی شنیده بودند كه حتماً آنها هم به دلیل زن‌بودنشان با این دختران احساس همدردی می‌كردند و تجربیاتشان را در اختیار آنها قرار می‌دادند. تجربه‌هایی كه مسلماً كمتر جنبه‌ی علمی داشته‌اند. ولی خوب به از هیچی بوده‌اند.
-
-
این كه چنین مسائلی به‌صورت درس یا بحثی علمی مطرح شود، فقط در دانشگاه از ترم سوم شروع می‌شود كه در واحدی به نام تنظیم خانواده به جوانان، دختر و پسر جدا از هم، موارد جلوگیری از بارداری و بهداشت یاد داده می‌شود. بیشتر جوانان آن را كوتاه، ناكافی وغیرعلمی و دیر می‌دانستند و معتقد بودند كه چنین مسائلی باید در مدارس راهنمایی و دبیرستان مطرح و یاد گرفته شوند. بعضی جلوتر رفته و دانستنشان را در مدارس ابتدایی واجب می‌شمردند.
-
-
-
شما بر اساس موارد و مثال‌هایی كه در كتاب خانم مهرانگیز كار درباره‌ی "خشونت جنسی" آمده، این تز را مطرح كرده‌اید كه پدوفیل بودن و آزارجنسی رساندن به بچه‌ها از جانب مردان و پسرهای جوان، به خاطر این است كه آنها امكان ارضای جنسی ندارند. ولی استدلال علمی‌ای در این زمینه ارائه نداده‌اید. چگونه به این نظر رسیده‌اید؟
-
-
-
سوء‌استفاده جنسی، قهر جنسی و خشونت جنسی موضوعات رایجی در ایران هستند كه پنهان و گاه آشكار مسیر خود را طی می‌كنند و تأثیرات سوء خود را بر روی افراد و كل جامعه می‌گذارند.
-
كاری كه دولت ایران برای روشنگری انجام می‌دهد، آن‌قدر ناچیز است كه جایی برای اظهار نظر و بحث نمی‌‌گذارد. اما هستند انسان‌های نیك‌خواه و شجاعی كه جسته و گریخته، این‌جا و آن‌جا در این راه قدم‌هایی برمی‌دارند كه این هم در مقابل مشكلاتی كه جامعه و به‌خصوص جوانان و در درجه‌ی اول دختران ما با آن روبرو هستند، بسیار محدود و ناقص است. از این گذشته، همان‌طور كه گفتم، مطرح كردن چنین موضوعاتی كه در ایران تابو هستند، و در بسیاری موارد خطرناك، فقط ا ز عهده‌ی عده‌ی محدودی برمی‌آید كه تحقیقات خانم مهرانگیز كار جزو آن‌هاست. ولی در بسیاری از موارد دیگر، كارهایی كه انجام شده و می‌شود، فقط حكم مسكن و درمان درد را دارد.
-
-
-
مریم طاهری‌فرد ۴۸ سال دارد، در تهران متولد شده و در همین شهر هم تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی خود را به پایان برده است. ادامه‌ی تحصیلاتش در هندوستان منجر به آشنایی و ازدواج طاهری‌فرد با همسرش در سال ۱۹۸۱ می‌شود. این ازدواج پس از ده سال به جدایی می‌انجامد. طاهری‌فرد در سال ۲۰۰۶ مدرك دكترای خود را از دانشكده‌ی تعلیم و تربیت دانشگاه فرانكفورت گرفته‌است و در حال حاضر در همین شهر، در دو ارگان دولتی مشغول به كار است.
-
-
21/11/1386
-
