اثر حاضر براي آشنايي خوانندگان، موضوع خواب و رويا و مسائل درباره آن را از منظر قرآن و روايات اهل‌بيت(عليهم‌السلام) بررسي كرده است.

خواب و رويا پديده‌اي است مهم و شگفت‌انگيز كه از ديرباز مورد توجه ابناء بشر بوده و همواره فكر و ذهن دانشمندان روان‌شناس، فلاسفه و حكما را به خود مشغول ‌داشته و هنوز نيز براي انسان‌ها حائز اهميت است و پديده‌اي به حساب مي‌آيد مرموز كه جاي بحث فراوان دارد.

به عقيده نويسنده، خواب كه از خصوصيات بارز و نيازهاي اساسي موجود زنده است، حالتي است كه در فواصل معيني بر انسان سالم عارض مي‌شود و به سبب آن تمام اعضاي ظاهري بدن از كار باز مي‌ماند و بيشتر عضلات در حالت انبساط (استراحت) قرار دارند.

حقيقت داشتن رويا و مفهوم و معنا و تفسير و تعبير مشاهدات آدمي در عالم رويا از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار بوده، و فكر و انديشه بسياري را به خود مشغول كرده است و با وجود پژوهش‌هاي مستمر در اين‌باره، تاكنون موفق به كشف اسرار آن نشده‌اند.

در قرآن مجيد ـ‌كه كتاب راهنما و چراغ هدايت دين مبين اسلام است‌ـ از خواب ديدن و روياي انسان‌ها سخن گفته شده است و خواب را از نشانه‌هاي قدرت خداوند به حساب مي‌آورد. همچنين در روايات فراواني از خواب و تعبير آن سخن به ميان آمده و داستان‌هاي متنوع كوتاه و بلندي در ارتباط با خواب نقل شده است. 

در متون فرهنگي و ديني دانشوران به انحاء گوناگون به مباحث آن پرداخته‌اند. فلسفه و روان‌شناسان و متكلمان و مفسران هريك از منظر خاصي به آن توجه كرده و نظريه‌هاي گوناگوني درباره آن ابراز كرده‌اند. و فلاسفه الهي با روياي راستين بر وجود روح مجرد، استدلال كرده‌اند.

بنابراين روياي صادقه و خواب‌هاي شفاف را نبايد ناديده انگاشت، زيرا بهره‌اي از حقيقت دارند و بايد به دنبال فهم و تعبير آنها از راه درست و صحيح آن رفت. ولي اگر خوابي بازده وسوسه شيطاني بود، بايد از چنين خوابي به خداوند متعال پناه برد و آن را براي احدي بازگو نكرد.

خواب چيست و چرا خواب مي‌بينيم؟

خواب يكي از نعمت‌ها و موهبت‌هاي مجهول الهي و از نشانه‌هاي عظمت و وجود خداوند متعال است. در آيه 23 سوره روم چنين آمده است: «و من آياته منامكم بالليل و النهار؛ و از جمله آيات و قدرت‌نمايي او خفتن شما در شب و روز است».

از دوران گذشته انسان‌ها با خواب و رويا مواجه بوده و تعريف‌ها و تفسيرهاي گوناگوني براي آن ذكر كرده‌اند كه با برخي از آنها آشنا مي‌شويم. در لغت‌نامه دهخدا آمده است: «خواب نقيض بيداري و حالت آسايش و راحتي كه به واسطه كار باز آمدن حواس ظاهره و فقدان حس در انسان و ساير حيوانات بروز مي‌كند».
فيومي در المصباح‌المنير مي‌نويسد: «خواب، يك نحوه بيهوشي سنگيني است كه بر قلب انسان هجوم مي‌آورد و از اين‌رو گفته شده كه خواب، آفت است؛ زيرا خواب، برادر مرگ است».
راغب اصفهاني مي‌گويد: «خواب، مرگي است سبك، و مرگ، خوابي سنگين است».
در فرهنگ فارسي عميد نيز آمده است: «خواب، حالت آسايش در انسان و حيوان است كه توام با آرامش و از كار افتادن حواس ظاهري مي‌باشد».

علت پديد آمدن خواب

درباره حقيقت خواب و علل آن نظرياتي ابراز شده است از جمله:
الف) وقتي خون از مغز به طرف اندام‌هاي پايين رسيد، مغز بخشي از فعاليت خود را تعطيل مي‌كند اينجا است كه مغز به خواب مي‌رود.
ب) خواب معلول سمومي است كه بر اثر تلاش و كوشش و فعل و انفعال‌هاي شيميايي و سوخت و ساز بدن پديد مي‌آيد و بخشي از مغز را از كار مي‌اندازد.
ج) در مغز آدمي و در سلسله اعصاب مركزي، نقطه مخصوصي وجود دارد كه تحريك آن نقطه، موجب پيدايي خواب مي‌شود.

ضرورت خواب

امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «ما من حي الا و هو ينام خلا الله وحده عزوجل و الملائكة ينامون؛ تمام موجودات زنده مي‌خوابند مگر خداي با عزت و جلال. و (حتي) فرشتگان نيز مي‌خوابند».

خواب طبيعي يكي از نيازهاي انسان بلكه همه موجودات است كه نقش عظيمي در سلامت و رفع خستگي آنها ايفاء مي‌كند و قوام بخش بدن و مايه قوت و نيرومند شدن آن، وسيله راحتي روح و روان آدمي و رسيدن به نقطه تعادل و آرامش است. ارضاء اين غريزه امري لازم است و اقدام به ترك آن ممكن نيست. عوامل بي‌خوابي گاه عاطفي و گاه بيماري‌هاي جسماني و گاه منازعات خانوادگي است.

زيان‌هاي بي‌خوابي يا كم‌خوابي

مطالعات نشان مي‌دهد كه محروميت از خواب، منجر به اختلالات خاصي در طول روز مي‌شود كه عمدتا اختلال در تمركز و گاه خواب‌آلودگي است. خواب ناكافي، مقاومت بدن را در برابر انواع سموم، هجوم ميكروب‌ها، اختلالات آب و هوايي كاهش مي‌دهد. افرادي كه به مقدار كافي نمي‌خوابند عصبي، نگران، ناپايدار و مضطربند.

نداشتن خواب عميق نيز ـ‌همچون كم‌‌خوابي‌ـ آثار سوئي بر روح و جسم آدمي بر جاي مي‌گذارد. بدون شك اگر خواب نبود روح و جسم آدمي بسيار زود پژمرده و فرسوده مي‌شد.

درمان بي‌خوابي

اگر بي‌خوابي بر شما غلبه كرد، آيه 11 و 12 سوره شريفه كهف را بخوانيد: «پس ما بر گوش آنها تا چند سالي پرده بيهوشي زديم. پس از آن، آنان را برانگختيم تا معلوم گردانيم كدام يك از آن دو گروه، مدت درنگ در آن غار را بهتر احصا خواهند كرد.»

از جمله موضوعات مهمي كه در فصل نخست كتاب به آنها پرداخته شده،«زمان مناسب خواب، وضعيت خوابيدن، مكان خوابيدن، آيا در بهشت خواب وجود دارد؟ وضو گرفتن پيش از خواب، مقدار خواب، مسواك زدن قبل از خواب، سجده پس از بيداري و آداب خواب» است.
فصل دوم كتاب نيز بحث رويا را مطرح و موارد آن را برمي‌شمارد.

چاپ نخست كتاب «دانستني‌هاي خواب» در شمارگان 2000 نسخه، 72 صفحه و بهاي 15000 ريال راهي بازار نشر شد.

 

 

 

 

 

 

ایبنا