کتاب :: معرفي «كشف‌الاسرار» نوشته افضل‌الدين خونجي
معرفي «كشف‌الاسرار» نوشته افضل‌الدين خونجي
29آبان 1389
ابن‌سينا در بوته نقد
«كشف‌الاسرار» نوشته افضل‌الدين خونجي كتابي است در حوزه «منطق» كه به تازگي با گروهي به خواندن آن پرداخته‌ايم.اين كتاب را موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه به تازگي منتشر كرده است.
افضل‌الدين خونجي مولف اين كتاب را مي‌توان بزرگ‌ترين و موثرترين متفكر منطق‌دان، پس از ابن‌سينا دانست. وي فاضلي ايراني است كه در سال 646 هجري قمري درگذشته است. خونجي در «كشف‌الاسرار» به تبيين و نقد آراي متفكر بزرگي چون ابن‌سينا مي‌پردازد.اهميت اين كتاب در اين است كه افضل‌الدين خونجي ضمن تعلق به مكتب ابن‌سينا، از بزرگ‌ترين و مطرح‌ترين منتقدان آراي ابن‌سيناست. وي در بسياري از مسائل و موضوعات منطقي آراي ابن‌سينا را مورد ترديد قرار داده و رد مي‌كند. و جالب توجه اين است كه منطق‌دانان بعد از خونجي شديداً تحت تاثير او و انتقادات و آراي وي بوده‌اند و توجه ويژه‌اي به اين كتاب داشته‌اند يعني بيشتر انتقادات وي بر ابن‌سينا را‌پذيرفته و بسط داده‌اند. بايد توجه داشت كه اين در حالي است كه خود خونجي از وابستگان به مكتب و تفكرات ابن‌سينا بوده است. اهميت اين موضوع در چند چيز است؛ يكي استقلال راي دانشمندان ايراني كه به رغم وابستگي به يك تفكر آن را به چالش كشيدند و ديگري قدرت انتقاد و اجتهاد اين انديشمندان است؛ قدرت و استدلالي كه بر ديگر منطق‌دانان نيز تاثير بسيار مي‌گذارد. كتاب به زبان عربي نوشته و منتشر شده. خالد رويهب اين كتاب را تصحيح كرده و مقدمه‌اي به زبان انگليسي بر آن نوشته است.«كشف‌الاسرار» در ايران نيز به زبان عربي، به صورت اصل كتاب منتشر شده است. اما مقدمه انگليسي خالد رويهب، توسط استاد يوسف ثاني به فارسي ترجمه شده است. در اين مقدمه ابتدا شرح‌حالي از افضل‌الدين خونجي آمده كه شامل مباحثي است درباره نام و شهرت وي؛ اينكه شهرت اين انديشمند پيش از اين «خُنجي» خوانده مي‌شده اما مصحح كتاب، رويهب در اينجا ثابت مي‌كند كه شهرت اين منطق‌دان «خونَجي» بوده است و اين گونه (با چنين اعرابي) خوانده مي‌شود. سپس شرح حالي از وي و آرا و نظراتش در باب منطق آمده است. همچنين در بخشي از اين مقدمه به نوآوري‌ها و تاثيرات خونجي در علم منطق پرداخته شده است و اشاره‌اي به عمده مباحث و نقدهايي كه وي بر تفكرات ابن‌سينا دارد. وي پس از آن نظرات، گفته‌ها و نوشته‌هاي منطق‌دانان معاصر اروپايي را درباره ابن‌سينا و تفكراتش شرح داده و آورده است. «كشف‌الاسرار» افضل‌الدين خونجي كتاب بسيار دشوار و البته مهمي است، كه گرچه بالاخره به زبان عربي منتشر شده اما شايد شايسته باشد به زبان فارسي هم ترجمه و منتشر شود تا علاقه‌مندان و دانشجويان بيشتري امكان خواندن آن را داشته باشند.البته بايد توجه داشت كه چون اين كتاب جزء كتاب‌هاي فني و تخصصي است، ترجمه آن قطعاً بايد توسط اساتيد اين حوزه انجام شود. بسيار باعث تاسف است كه چنين كتاب مهمي كه در حوزه منطق بسيار مطرح و تاثيرگذار بوده، تاكنون منتشر نشده بود. گرچه وضعيت ترجمه و انتشار آثاري در حوزه منطق هنوز آن طور كه بايد باشد نيست اما نسبت به گذشته بسيار بهتر است. امروز دانشجوياني داريم كه دكترا گرفته‌اند و مقالات مهمي كه از آنان در مجلات معتبر منتشر مي‌شود. مثلاً در همين سمينار روز جهاني فلسفه سميناري در زمينه منطق و فلسفه منطق برگزار مي‌شود كه جز چند نفر از اساتيد خارجي همگي ايراني‌اند و در اين حوزه كار كرده و مقالاتي هم نوشته‌اند. بايد توجه داشت كه تا پيش از اين ما امكان برگزاري چنين سمينارهايي را نداشته‌ايم و اين تعداد دانشجو و كساني كه در اين حوزه‌ها به ويژه منطق كار مي‌كنند، امروز چنين امكاني را فراهم كرده است. اين مختصر تنها اشاره و معرفي كوتاهي بود درباره اين كتاب مهم و تاثيرگذار كه در آينده مقاله‌اي درخور و مفصل در باب كتاب و تفاوت‌هاي آن با آثار منطق‌دانان و تاثيرات آن بر منطق‌دانان بعدي خواهم نوشت.
