|
 تصويري از جامعه آمريكا
پل استر، پليسي نويس و نويسنده‌اي است پست مدرن. وقتي مي‌گوييم پليسي نويس، ذهن مخاطب فورا به ياد پليسي‌نويس‌هاي وطني و در مراحل عادي به ياد پليسي نويسي آگاتاكريستي مي‌افتد .اما پل استر هيچ يك از اين‌ها نيست. _
پل استر در سه‌گانه نيويورك، تصويري از امريكاي فعلي به مخاطب ارايه مي‌دهد كه برخلاف تبليغات رسمي، هيچ جلال و شكوهي ندارد، از آرامش و آسايش در آن خبري نيست و آدم‌هايش هم در مرز جنون و سلامت عقل و نفس قرار دارند.
با مطالعه اين سه‌گانه، مخاطب وحشتزده مي‌شود كه به چه راحتي، آدمي ممكن است كه حتي بي آن كه خود متوجه بشود، تغيير كند و يكباره به تباهي بيفتد.
تغييرات در اثر شرايط و روابط، آن هم شرايطي كه به نظر اتفاقي مي‌آيند به وجود مي‌آيد و مثلا يك كارآگاه خصوصي، وقتي با جنون و خشونت در پس ظاهر و پرده زندگي قشر اعيان و اشراف (يعني چشم و شرف!) جامعه مواجه مي شود، كم‌كم تبديل به يك ديوانه ولگرد مي‌شود و جالب توجه اين است كه در لايه پنهان اثر، مخاطب هم، همچون شخصي اصلي- راوي داستان- متوجه اين تغييرات نمي‌شود هرچند نشانه‌ها داده شده است . اما سرانجام وقتي كه راوي از ديدن خود در آينه يك كافه جا مي‌خورد، ما نيز با او حيرت‌زده مي‌شويم كه چنين تغييري به سمت پلشتي چرا و چه طور انجام شد؟
همين دو پرسش (چرا و چه طور)؟ پرسش‌هاي اساسي در ذهن پل استر است كه باعث مي‌شود تا رمان پليسي، سمت و جهت تازه‌اي بيابد، ديدگاه استر، اگرچه به تعبيري اگزيستانسياليستي است و مانند همه موجودات، انسان مي تواند هويت خود را شكل دهد.
اما اين شكل دادن در ذهن و زبان پل استر، وقتي كه دارد جامعه امريكا را تصوير مي‌كند، تغييري در جهت پستي، ديوانگي و پلشتي است.
يك موضوع مهم ديگر در اين اثر پليسي اين است كه درگيري‌ها، از عالم درون منتقل شده‌اند. يعني برخلاف سبك عام و مانوس در رمان پليسي كه قهرمان اثر با عده‌اي نابكار و تبهكار درگير مي‌شود تا احقاق حقي كند و يا رمز و راز از جنايتي را بگشايد و نظاير آن، در اين سه‌گانه، قهرمان‌هاي اثر با خود درگير هستند، چيزي شبيه به درگيري با خود از جانب هملت، با اين تفاوت كه در هملت، فضاي غالب اثر، اشرافي بود و در اين سه‌گانه، با امريكاي معاصر و خيابان‌هاي شلوغ نيويورك و آدم‌هايي مواجه هستيم كه در زندگي روزمره بارها مشاهده‌شان مي‌كنيم.
موضوع مهم ديگر اين است كه ديوانه‌ها در اين سه‌گانه به وفور ديده مي‌شوند. تقريبا بيشتر اشخاص يا رسما ديوانه‌اند و يا در مرز ديوانگي قرار دارند. جالب اين است كه در عالم داستان، بنا به پرداخت قدرتمند نويسنده، اين موضوع كه در دست نويسنده‌اي تازه كار چه بسا ضعف و عيب باشد، در ذهن مخاطب چالشي بر نمي‌انگيزد.
به گمانم، اين سه‌گانه كه اتفاقا از ترجمه‌اي خوب برخوردار است مي‌تواند به ادبيات پليسي ايران كمك كند.
«سه گانه نيويورك» سال 1386 از سوي نشر افق تجديد چاپ شده است.
(ايبنا) محمد علي علومي
| 
