بسياري از مردم علم را بزرگ ترين حماسه بشر مي دانند كه از قرن ها پيش از ميلاد آغاز شد و تا امروز ادامه داشته است و تا زماني كه بشر باشد، همچنان اين حماسه ادامه خواهد داشت. به عقيده فرانسيس بيكن تاثيرات خوب بنيانگذاران شهرها، قانونگذاران، پدران جوامع، براندازندگان ستمگران و اين گونه قهرمانان در دوره هايي كوتاه در ذهن مردم باقي مي ماند، ولي كارهاي مخترعان با آنكه چندان شكوهمند و جذاب نيست، هميشه در همه جا تا ابد احساس مي شود.
اما با وجود چنين ويژگي هايي، بسياري كتاب هاي علمي را كتاب هايي خشك و بي روح ارزيابي مي كنند و حتي فراتر از آن اگر بخواهند مثالي از يك موضوع خشك، كسالت بار و خسته كننده بزنند، از موضوع هاي علمي يا كتاب هاي علمي نام مي برند.
به راستي چرا هيجان انگيزترين و لذت بخش ترين دستاوردهاي بشر همانند چيزي ناخوشايند معرفي مي شود كه باعث دلزدگي است؟
اين موضوع مي تواند دلايل بسيار متنوعي داشته باشد، اما يكي از دلايل آن شيوه تدوين و تاليف كتاب هاي درسي و به ويژه شيوه تدريس اين كتاب ها در مدارس است. به نظر مي رسد مولفان كتاب هاي درسي همه تلاش و كوشش خود را به كار برده اند تا همه آن چيزهايي را كه باعث دلپذير شدن يك متن علمي مي شود، (همانند تاريخچه كشف آن پديده، زندگينامه كاشف، زمينه هاي علمي، اجتماعي و اقتصادي آن كشف، واكنش هاي ديگر دانشمندان و مردم عادي نسبت به آن كشف، تاثير يك كشف خاص بر ديگر علوم و حوزه ها و...) حذف كرده و تنها به ذكر صورت يك قانون يا اصلي علمي بسنده مي كنند. طبعاً در چنين وضعيتي كتاب مربوطه نمي تواند از لحاظ جلب مخاطب با كتاب هايي رقابت كند كه اولين ويژگي آنها جذابيت و هدف اصلي آنها جذب مخاطب است. به همين دليل در سال هاي اخير بسياري از مولفان كتاب هاي درسي كوشيده اند در كنار خط سير اصلي كتاب، به مطالب حاشيه يي نيز بپردازند و با ذكر نكاتي از حاشيه هاي يك كشف علمي، آن را جذاب تر و كتاب را خواندني تر كنند. جالب آنكه برخي كه به جذابيت اين كتاب ها پي برده اند ترجمه آن را توصيه كرده اند، اما هنگام ترجمه، بسياري از اين مطالب حاشيه يي (كه عامل اصلي جذابيت است) به اين بهانه كه ربط چنداني به موضوع اصلي ندارد يا درك موضوع بدون آنها نيز امكان پذير است، حذف شده اند و در نهايت نيز كتابي خنثي و فاقد جذابيت ارائه شده است.
اما جذابيت هاي «
كتاب حكايت هاي علمي» از همين جا ناشي مي شود. اين كتاب بيشتر از آنكه در پي تفهيم اصول، نظريه ها و قواعد علمي باشد، به بيان حوادث شيرين در حاشيه اين اصول يا اكتشاف ها مي پردازد. مولف كتاب ايدرين بري خبرنگار علمي نشريه بريتيش ديلي تلگراف است كه تاكنون دو رمان علمي - تخيلي و شش كتاب علمي غيرداستاني نوشته و چندين بسته نرم افزاري رايانه توليد كرده است. با توجه به تخصص وي (كه خبرنگار علم است) مي توان حدس زد كه با تاريخ علم به خوبي آشنا بوده و كتاب هاي زيادي هم در اين باره خوانده يا در اختيار داشته است. عمده مطالب اين كتاب گزيده يي است از مطالب شيرين و خواندني كتاب هاي ديگر و وي تنها به ارائه مقدمه يي بر اين خاطرات و حوادث شيرين بسنده كرده است. براي مثال وي پس از ذكر تاريخچه كوتاهي از ساخت نخستين دستگاه هاي غواصي مي نويسد؛ شرح زير، توضيحاتي است كه او (مخترع) درباره نخستين استفاده از دستگاه تنفس غواصي در كتاب معروف دنياي خاموش آورده است و پس از آن، توضيحات مخترع ذكر مي شود كه طبعاً بسيار خواندني است. اين كتاب در يازده فصل تنظيم شده است كه به موضوع هاي متنوعي همچون داستان زندگي كاشفان، تاريخ هوانوردي و فضانوردي، شيوه هاي ارتباطي، نظريه داروين، تاثير جنگ بر پيشرفت علوم و ويژگي هاي داستان هاي علمي - تخيلي مي پردازد. ماهيت طنز كتاب حتي از طرح روي جلد نيز مشخص است؛ نيوتن در حال خوردن سيب است كه كتاب حكايت هاي علمي روي سرش سقوط مي كند،
علاوه بر اين عنوان هر بخش نيز جذابيت هاي بسيار دارد از جمله؛ «بسه ديگه، اون تلفن رو جواب بده،»، «از اون دستگيره ها و اهرم ها خودت رو خلاص كن،» و «بهشت گرم تر از دوزخ است» كه اين داستان گويا به دلايل «فني» حذف شده است. با هم يكي از داستان هاي كتاب را مي خوانيم.
نظر«كارشناس»
كارشناسان علمي تمايل به متقاعد كردن ما نسبت به بيهودگي پروژه «جنگ ستارگان» امريكا، در انهدام موشك هاي قاره پيماي دشمن پيش از برخورد با اهداف شان دارند. همين خاطرجمعي تكنيكي در سال 1945 توسط پيشگام الكترونيك دكتر وانوار بوش درباره خود موشك هاي قاره پيما به كميته كنگره ارائه شد. عده يي درباره موشك دوربرد 4800 كيلومتري مي نويسند از يك قاره به هدفي در قاره ديگر پرتاب مي شود و قادر به حمل بمب اتمي و فرود آمدن روي هدفي مشخص شده مانند يك شهر است.
من از لحاظ تكنيكي مي گويم كه فكر نمي كنم هيچ كس در دنيا بداند چگونه بايد چنين كاري كرد و اطمينان دارم براي مدت زماني بسيار طولاني چنين امري محقق نخواهد شد. به نظرم مي توانيم اين مطلب را از ذهن خود بيرون كنيم. اميدوارم مردم امريكا نيز آن را از ذهن خود بيرون برانند. پنج سال بعد از سخنان او روسيه اولين موشك دوربرد بين قاره يي را ساخت، گفتني است اين كتاب از مجموعه «قلمرو علم» انتشارات مازيار است كه تاكنون «تاريخچه تقريباً همه چيز»، «به ژنوم خوش آمديد»، «شش نظريه يي كه جهان را تغيير داد»، «معماي زنداني» و «آونگ گاليله» از اين مجموعه منتشر شده است و كتاب هاي ديگري از همين مجموعه با نام هاي «چرا باد مي وزد»، «اينشتين به آرايشگرش چه گفت»، «افسون رياضيات»، «ساعت ساز نابينا»، «نظريه علمي چيست؟» و «شش عدد كه جهان را تغيير داد» در راه است.
