چاپ اول كتاب «مذهب در بین‌النهرین باستان» نوشته پروفسور ژان بوترو، استاد مطالعات خاور نزدیك باستان، از سوی انتشارات فرزین منتشر شد./

 این اثر با ترجمه خشایار بهاری، درباره مذهب بین‌النهرین كه كهن‌ترین مذهب شناخته شده به حساب مي‌آيد، نگارش شده است. 

كتاب حاضر، در واقع يك بازنویسی از جزوه‌ای كوچك است كه سال 1948 ميلادي، نوشته و سال 1952 ميلادي توسط انتشارات دانشگاه‌های فرانسه با عنوان «مذهب بابلی‌ها» منتشر شده بود. 

در مقدمه اين كتاب آمده است: اين كتاب، سال‌ها خارج از چاپ و نایاب بود. بنابراین تجدید چاپ آن، ضروری به نظر می‌رسید به ویژه آن‌كه در پرتو اكتشافات متعدد، پرده از بسیاری از ابهامات و اشتباهات تاريخي نیز برداشته شده است. افزون بر این، برخی موضوعات اساسی نيز دستخوش تغییر شده‌اند. برای نمونه، بحث «سامی بودن» دین بین‌النهرین كه زمانی برای همه قطعیت لازم را نداشت، اكنون به یك باور مسلم بدل شده است تا آنجا كه تقريبا دیگر كسی در باره آن، تردیدی ندارد. 

بین‌النهرین كه تقریبا با عراق امروزی منطبق است، از دیدگاه زمین‌شناسی، یك سرزمین كهن شمرده نمی‌شود و این سرزمین چند‌هزاره، پس از پایان آخرین یخبندان بزرگ اروپا و شاید حدود دوازده هزار سال پیش، سر برآورده است. 

بین‌النهرین، اول بار بعد از اسكندر مقدونی، بنام «مسوپوتامیا» و در تورات، بنام «فدان ارام» خوانده شده است. قسمت جنوبی بین‌النهرین، مهد تمدن بشر بوده است. تمدن در این ناحیه در هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح، استقرار یافته بود. تا پیش از قرن 18 قبل از میلاد، جز دوره‌های موقت، بین‌النهرین مركب از شهرهای بسیار بود كه در جنگ‌های حمورابی از بین رفتند و سرانجام دو دولت آشور(در بین‌النهرین علیا) و بابل(در بین‌النهرین سفلی) به وجود آمد كه تمدن مشتركی داشتند. 

پس از تصرف هخامنشیان، بین‌النهرین به عنوان یك واحد سیاسی از بین رفت، ولی اهمیت فرهنگی و اقتصادی آن نزديك به1800 سال دیگر باقی ماند. سلسله هخامنشی 331 قبل از میلاد، به دست اسكندر مقدونی، منقرض شد. 312 قبل از میلاد، سلوكیان و پس از آنها در 141 قبل از میلاد، اشكانیان و بالاخره 226 قبل از میلاد، ساسانیان روی كار آمدند. 

دولت ساسانی در 226 میلادی به دست اعراب برافتاد و بین‌النهرین و ایران، جزء سرزمین‌های خلافت اسلامی شد. پس از تاسیس بغداد به سال 145 هجری قمری و در زمان منصور دوانقی، خلیفه عباسی، بین‌النهرین دوباره رونق گرفت و سرانجام در حمله هلاكوخان مغول، بین‌النهرین ویران شد. 

اين اثر، با شرح و تعریف روح اصلی حاكم بر پژوهش حاضر، یعنی «مذهب» آغاز می‌شود و سپس به بررسی چارچوبی تاریخی آن می‌پردازد كه نظام دینی بین‌النهرین در آن زاده شده و تكوین یافته است. 

پروفسور ژان بوترو، در ادامه به این موضوع می‌پردازد كه بین‌النهرین تا چه میزان و در چه محدوده‌هایی كماكان می‌تواند موضوع دانش امروزی ما باشد. بعد از آن درباره «آداب مذهبی»، «حس مذهبی» و «رفتار مذهبی» بحث می‌شود كه همگی مقوله‌ای راهي برای ورود به اصل بحث كتاب، یعنی محتوای غنی، اما نسبتا مبهم این «كهن‌ترین همه ادیان» به حساب مي‌آيند. 

وي  سرانجام نیز به بررسی این مطلب می‌پردازد كه دین مذكور تا چه میزان بر دنیای اطراف خود موثر بوده و آیا اساسا ردپایی از آن بر جای مانده است یا نه؟ 

این كتاب در شش فصل تنظیم شده است: فصل اول،درباره«مذهب و مذاهب»، بحث می‌كند. در فصل بعد، مطالبی در باره «بین‌النهرین و تاریخ آن» ‌آورده مي‌شود و در فصل سوم كتاب به «منابع و آنچه باید از آنها انتظار داشت»، اشاره شده است. در فصل‌های بعد نيز این عناوین بحث و بررسی شده اند: «شور و باور(عقیده) مذهبی»، «نمایش باورهای دینی(اعتقادات دینی)» و فصل آخر كه «رفتار مذهبی» را تشكیل می‌دهد. 

كتاب «مذهب در بین النهرین باستان» در شمارگان 1500 نسخه، 262 صفحه و بهای 37000 ریال، روانه بازار نشر شده است.