كتاب هاي پژوهشي مربوط به ادبيات و فرهنگ عاميانه كه به مدد تلاش هاي خودجوش دوست داران اين حوزه به مرزهاي اميدوار كننده اي رسيده در بردارنده اين پيام است كه گويي اين رشته اساسي ديگر قرار نيست در سايه بي مهري ها باقي بماند وبه زودي شاهد رشد و شكوفايي آن خواهيم بود._

يكي از كتاب هاي خواندني در حوزه ادبيات و فرهنگ عاميانه كتاب «فرهنگ عاميانه سيرجان » است كه مي توان از آن به عنوان يك كتاب مرجع در شناخت دقيق ابعاد يك شهرنام برد.

مهري مويد محسني در اين كتاب هيچ نكته اي را نگفته باقي نگذاشته ودر فصل هايي متنوع به همه اجزاي سازنده فرهنگي شهر زادگاه خود پرداخته است.

تنها نكته اي كه اي كاش مويد محسني در كارش به آن توجه مي كرد تفكيك موضوعات وارائه آن ها در كتاب هايي جداگانه است،آنچه خواننده را در خواندن اين كتاب قطور كمي آزار مي دهد همين عدم تفكيك است كه در مواردي رشته كاركاملا از دست مي رود وخواننده به رغم ميل خود مجبور است از بسياري نكات آموزنده عقب بماند.

كتاب «فرهنگ عاميانه سيرجان» جداي از مواردي اين چنيني و نوع صفحه بندي وديگر موارد فني، كتابي است كه با حوصله نوشته و عرضه شده است. 
يكي از فصل هاي كتاب«فرهنگ عاميانه سيرجان»فصلي به نام «قديمي ها و آيين نوروزي»است كه تا حدودي با مراسم نوروز در ديگر جاهاي ايران تفاوت دارد.
مويد محسني خاستگاه هاي اوليه مراسم نوروز در سيرجان را اين گونه شرح داده است:«...مانو مادر نوروز يك پسر داشت به نام نوروز دراز كه سال ها دور از او به سر مي برد،يك سال نوروز به مادرش قول داد اول بهارآينده نزد او مي آيد و چند روزي را با هم سپري مي كنند،بنا بر اين مانو ازاواخر زمستان اقدام به نظافت خانه و كارهايي از قبيل شستشوي فرش و لحاف،جابه جايي وسايل و جارو و آب پاشي نمود تا خانه اش را براي ورود پسر آماده كند.هنگامي كه او از كارهاي خانه آسوده شد شروع به درست كردن طوق مرواريدش نمود

تا در ايام بهار آن را به گردن بياويزد،اما همين كه فراغت يافت در اثر خستگي به خواب عميقي فرو رفت و تا پايان روز سوم فروردين بيدار نشد،در اين فاصله نوروز آمد وچهره خسته مادر را بوسيد،بسترش را گلباران كرد و بازگشت.مانو از خواب برخاست و با ديدن گل و سبزه ها متوجه آمد و رفت پسر شد و شروع به داد و فرياد نمود ودرفراق او اشك ها ريخت و طوق مرواريدش را پاره كرد ولي صدايش به گوش نوروز نرسيد...»
اين وجه افسانه گون و پر كشش مربوط به آيين نوروزكه مويد محسني آن را به اصرار از سينه هاي پيشينيان بيرون كشيده نشان از قدمت تاريخي سيرجان دارد ،قدمتي كه اكنون ريشه هايش با اساطير و افسانه ها پيوند خورده است.
يكي از اهداف تهيه كتاب هاي مربوط به فرهنگ و ادبيات عاميانه درهر جا معرفي هر چه بيشتر زيبايي هاي پنهان است،زيبايي هايي كه به اشكال گوناگون تا كنون ديده نشده اند و يك پژوهشگر مهمانان شهرش را همراه با خود به لذت هايي از كشف هاي تازه همراه مي كند و كتاب فرهنگ عاميانه سيرجان يكي از همين كتاب هاست.

مويد محسني در اين كتاب به نكات جالبي از قبيل مراسم عروسي،مراسم زايمان،مراسم ختم،مراسم عيد و اعياد مذهبي،مراسم ماه هاي محرم و صفر،مراسم ماه رمضان،نذورات،غذاها ،قصه ها ،بازي ها،دوبيتي هاي محلي و موسيقي محلي پرداخته كه هر يك از اين فصل ها با كمي ارتباط بيشتر با يكديگر مي توانستند نويسنده را از لزوم يك باز بيني مجدد نجات دهند.

همان گونه كه گفته شد تهيه كننده اين كتاب عمده تلاش خود را به كار گرفته تا كاري بدون نقص ارائه كند اما تعدد موضوعات و حساسيت بالاي او در رابطه با شهر زادگا هش تا حدي از كيفيت كارش كاسته است.

گرچه همت بالاي مويد محسني در جمع آوري ميداني قصه ها و دوبيتي هاي محلي را نمي توان ناديده گرفت، اما اي كاش اواندكي در مواردي مثل موسيقي كه ظاهرا در حوزه تخصص اش نيست دقت بيشتري مي كرد.
يكي ازفعاليت هاي معروف شهرستان سيرجان هنر قاليبافي است كه قدمتي به اندازه تاريخ اين شهرستان دارد و مويد محسني مي توانست اين نكته اساسي را بهتر دنبال كند، اما متاسفانه او از اين مورد مهم به راحتي گذشته است.
پرداختن به شيوه توليد قالي هايي چون قالي دهبافي، قرايي بافي،سه كله،حوضي ،دو كله ،گل مكه اي و....مي توانست به قدرت اين كتاب كمك بيشتري بكند، اما نويسنده فقط به ذكر نام هاي قالي ها بسنده كرده و در عوض به جايگاه سحر و جادو در فرهنگ عاميانه سيرجان پرداخته ،موضوعي كه براي هيچ بازديد كننده اي از اين شهر اهميت ندارد.
به هر شكل كتاب «فرهنگ عاميانه سيرجان»كتابي است كه خواننده را به عمق باورهاي يك شهر كهن دعوت مي كند،كتابي كه از هر دري سخن گفته تا هر ايراني را به ديدن يك شهر ترغيب كند و تا حد زيادي هم موفق عمل كرده است.
كتاب «فرهنگ عاميانه سيرجان» سال 1387در شمارگان 2000نسخه و قيمت 9800تومان توسط انتشارات مركز كرمان شناسي عرضه شده است.